ایرج افشار سیستانی

 

خیلی از عزیزان دو اسم شخص بزرگ ایرج افشار و ایرج افشار سیستانی را یکی می دانند در حالی که دو شخص بسیار فرزانه می باشند که هیچی ربطی به دیگری ندارند

در ابتدا به معرفی ایرج افشار یا بقول دوستی ایرج افشار خالی می پردازیم ( بخاطر نداشتن پسوند سیستانی) که  یزدی است و زاده ۱۶ مهر ۱۳۰۴ یزد - درگذشته ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ پژوهشگر، ایران‌شناس و کتاب‌شناس ایرانی بود. محمود افشار یزدی پدر اوست.

ایرج افشار تحصیلات ابتدایی را در دبستان «زرتشتیان» و «شاپور تجریش» به انجام رساند. سپس وارد دبیرستان فیروز بهرام شد و در سال ۱۳۲۴ گواهینامهٔ دبیرستانی را در رشتهٔ ادبی اخذ نمود. از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۸ در دانشکده حقوق دانشگاه تهران در رشتهٔ قضایی تحصیل کرد و رساله خود را در دوره لیسانس حقوق با عنوان «اقلیت‌ها در ایران» ارائه کرد. در سال ۱۳۲۹ به عنوان دبیر در دبیرستان‌های تهران شروع به تدریس کرد. در سال ۱۳۳۰ به تشویق محمدتقی دانش پژوه به کتابداری در کتابخانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران پرداخت. در سال ۱۳۳۱ مجله فرهنگ ایران زمین را بنیان گذاشت. همکاران وی در تأسیس این مجله عبارت‌اند از محمدتقی دانش‌پژوه، منوچهر ستوده، مصطفی مقربی، عباس زریاب خویی. وی از سال ۱۳۳۳ تا سال ۱۳۳۵ سردبیر مجله سخن به صاحب امتیازی پرویز ناتل خانلری و از سال ۱۳۳۷ تا سال ۱۳۵۷ مدیر و سردبیر مجله «راهنمای کتاب» به صاحب امتیازی احسان یارشاطر بود. همچنین از سال ۱۳۳۷ به تدریس در دانشسرای عالی وابسته به دانشگاه تهران پرداخت. در سال ۱۳۴۱ به ریاست کتابخانه ملی ایران رسید. در سال ۱۳۴۲ به ریاست مرکز تحقیقات ایران‌شناسی دانشگاه تهران رسید. در سال ۱۳۴۲ فهرست نگاری مجموعه کتاب‌های چاپی فارسی دانشگاه هاروارد آمریکا را به انجام رساند. از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۸ رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بود. از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۷ دانشیار و سپس استاد رشته تاریخ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بود. در سال ۱۳۷۴ فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی فارسی در «کتابخانه ملی اتریش» در وین را بعهده گرفت و انجام داد. او تحقیقات ارزشمندی درباره ایران‌شناسی و کتاب‌شناسی انجام داد که این تحقیقات در نشریات معتبر ایرانی و خارجی منتشر شده‌است. از او به عنوان پدر کتابشناسی ایران یاد می‌شود. ایرج افشار بعد از ظهر چهارشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ در بیمارستان جم تهران درگذشت.

کتاب های ایرج افشار عبارتند از:
    پژوهشهای ایران‌شناسی نامواره دکتر محمود افشار، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول ۱۳۸۴
    دفتر تاریخ، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، ۱۳۸۴
    ریاض الفردوس خانی، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول ۱۳۸۵
    فرهنگ ایران زمین در ۳۰ جلد به کوشش ایرج افشار
    نامه‌های تهران شامل ۱۵۴ نامه از رجال دوران به سید حسن تقی زاده، به کوشش ایرج افشار، انتشارات فرزان روز چاپ دوم ۱۳۸۵
    گلگشت در وطن سفر نامچه انتشارات اختران چاپ اول ۱۳۸۴
    فهرست دستنویس‌های فارسی در کتابخانهٔ ملی اتریش و آرشیو دولتی اتریش در وین انتشارات فرهنگستان علوم اتریش - فهرستگان چاپ اول ۱۳۸۲
    زندگی طوفانی؛ خاطرات سید حسن تقی‌زاده
    روزنامه خاطرات امین لشکر، تالیف میرزا قهرمان امین لشکر، به اهتمام ایرج افشار،انتشارات اساطیر، چاپ اول ۱۳۷۸
    مسافرت نامه کرمان و بلوچستان، تالیف عبدالحسین میرزافرمانفرما، به کوشش ایرج افشار،انتشارات اساطیر، چاپ اول ۱۳۸۳
    خاطرات دیوان بیگی(میرزا حسن خان)، تالیف میرزا حسن خان، به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت،انتشارات اساطیر، چاپ اول ۱۳۸۲
    خاطرات سردار اسعد بختیاری، تالیف جعفر قلی خان امیر بهادر، به کوشش ایرج افشار،انتشارات اساطیر، چاپ سوم ۱۳۹۲
    کتابشناسی فردوسی و شاهنامه (از آغاز نوشته‌های پژوهشی تا سال ۱۳۸۵)، گردآوری ایرج افشار، انتشارات میراث مکتوب، چاپ اول ناشر: ۱۳۹۰
    چهل سال تاریخ ایران ۳جلد، تایف محمد حسن خان اعتماد السلطنه، به اهتمام ایرج افشار،انتشارات اساطیر، چاپ دوم ۱۳۷۵

نخستین کتاب شناسی ملی ایران توسط ایرج افشار منتشر شد. افشار مقاله‌های پارسی را در زمینه ایران شناسی در ۶ جلد به چاپ رسانده‌است. این شش جلد بالغ بر چهل سال از زندگی وی را در بر گرفته‌است.

مجموعه مقالاتی که ایرج افشار در مجلات و یادنامه‌ها به چاپ رسانده‌است، در حدود دوهزار مقاله‌است. کتاب‌هایی که ایشان در زمینه فرهنگ، تاریخ و ادب ایران انتشار داده‌اند بالغ بر سیصد جلد می‌شود. این کمیت شاید در میان معاصران بی نظیر باشد.

 و اما درباره ایرج افشار سیستانی

ایرج افشار سیستانی (زاده ۲ آبان ۱۳۱۹) اهل زابل، ایرانشناس و نویسنده بیش از پنجاه کتاب در زمینه‌های گوناگون مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و جغرافیای تاریخی ایران می‌باشد. کتاب مقدمه‌ای بر شناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران ایرج افشار سیستانی، در دوره ششم کتاب سال ایران به عنوان کتاب سال برگزیده شد. همچنین بخش مهمی از مطالعات و نوشتارهای وی اختصاص به زادگاهش یعنی سیستان و بلوچستان دارد