شعر العجم تالیف علامه شبلی نعمانی از آثار شناخته شده و مشهور در زمینه تاریخ ادبیات ایران می باشد. اصل این کتاب به زبان اردو بوده است و این اثر را سید محمد تقی فخرداعی گیلانی به پارسی ترجمه کرده است. نویسنده این کتاب در سال 1857 در یکی از مضافات اعظم گر حاکم نشین هندوستان تولد شده و در سال 1914 از دنیا رفته است. علامه شبلی نعمانی هندی در روزهای تحصیل به مناسبت استعداد فراوانش از سوی استاد خویش ملقب به شیربچه شده بود و استادش خطاب به او گفته بود: انا اسد و انت شبلی. علامه نعمانی زمانی استاد زبان پارسی عربی در علی گر بود و شانزده سال در این دانشکده به تدریس میکرد. او همچنین سفرهایی نیز به آسیا ، قسطنطنیه ، مصر، شام و بیروت انجام داد و از کتابخانه های این مناطق بهره فراوان برده بود.

 

تاریخ ادبیات

 

تاریخ ادبیاتی که او تالیف کرده بود شامل سه بخش میشد:
1- دور قدما که از حنظله آغاز و به نظامی ختم می شود
2- متوسطین و آن از کمال اسماعیل شروع می شود و به جامی میرسد
3- متاخرین که از فغانی آغاز و به ابوطالب کلیم ختم می شود

علاوه بر پرداختن به شاعران و نویسندگان پارسی و ایرانی، این اثر مبارک به اوضاع اجتماعی نیز پرداخته است. در دانشنامه زبان و ادب پارسی میخوانیم: او (شبلی نعمانی) عقيده دارد كه پس از كليم كاشاني، شعر فارسي هويت خود را از دست داده و حكم لُغُز و معما مي‌يابد. چنان‌چه او (شبلي) از آن لذتي نمي‌برد. شبلي به محسنات لفظي و معنوي و كيفيت اداي مطالب پرداخته، هرجا خطا و لغزشي يافته است با صراحت و با بي‌طرفي گوشزد مي‌كند. به ويژه در جلد دوم كتاب، علل پيدايش سير تطور و تحول و عوامل نشو و نماي شعر همچون آب و هوا، محيط، خصايص ملّي و نژادي، طرز حكومت، نظامات اجتماعي، ديانت و غيره را مدنظر داشته است. دقت نظر شبلي در مقايسة شعر ايران و عرب، ادب تطبيقي، و نيز بررسي‌هايي كه درباره شاهنامة فردوسي انجام داده از بخش‌هاي برجسته كتاب اوست. اما در عين حال در پاره‌اي از موارد دچار لغزش‌ها و تندروي‌هايي شده است كه برخي آن را در خور مقام علمي او ندانسته‌اند. و نيز در برخي وقايع تاريخي، بعضي اشتباهات براي او پيش آمده كه از ارزش تحقيقي كتاب كاسته است. او كه آثار محققيني چون دارمستتر فرانسوي را در حوزة تاريخ ادبيات فارسي وافي به مقصود نيافته بود، در اثر خود بيشتر بر مضمون و محتوا تكيه مي‌كند نه بر لفظ، و به طور كلي صنايع بديعي را، به خصوص اگر با تكلف به كار رفته باشد، مردود مي‌شمارد.

 برای خرید کتاب شعر العجم اینجا کلیک کنید