تذکره الشعرا تالیف دولتشاه سمرقندی که در پایان قرن نهم هجری تالیف شده است، در باب زندگی و ذکر احوال شاعران ایران و پارسی گوی و همچنین عرب می باشد. این تذکره مشتمل است بر مقدمه، هفت طبقه و خاتمه. مولف این اثر در مقدمه کتاب می گوید که طبقات شعرا را بر مبنای هفت فلک تقسیم کرده ام و مقدمه را در تذکره شعرای عرب با بعضی فواید و خاتمه بدان افزوده ام. این اثر در سال 892 یا 896 در پایان قرن نهم هجری تالیف و نگاشته شده است. تذکره الشعرا از تذکره معروف در زبان پارسی می باشد که زندگی و شرح حال صد و پنجاه شاعر را در بر میگیرد. همچنین در مقدمه این اثر زندگی ده شاعر عرب ذکر شده است. همچنین در پایان کتاب به شرح احوال سلطان حسین بایقرا پرداخته شده است.

 

thumb taz

 

برای نمونه و آشنایی با شیوه بیان دولتشاه در نگارش تذکره الشعرا، چند خط کوتاه در شرح او از احوال دو شاعر در اینجا بیان میداریم:

درباره فردوسی بزرگ : اکابر و افاضل متفق اند که شاعری درین مدت روزگار اسلام مثل فردوسی از کتم عدم پای به معموره ی وجود ننهاده و الحق داد سخنوری و فصاحت داده و شاهد عدل بر صدق این دعوی کتاب شاهنامه است که در این پانصدسال گذشته از شاعران و فصیحان روزگار هیچ آفریده ای را یارای جواب شاهنامه نبوده و در این حالت از شاعران هیچ کس را مسلم نیست و این معنی هدایت خدایی است...

درباره ابن حسام خوسفی : ملك الكلام مولانا محمد حسام الدين المشهور به ابن حسام - رحمه الله عليه - به غايت خوش گوست و با وجود شاعري، صاحب فضل بوده و قناعتي و انقطاعي از خلق داشته، از دهقنت نان حلال حاصل كردي و گاو بستي و صباح كه به صحرا رفتي تا شام اشعار خود را بر دسته ي بيل نوشتي و بعضي او را ولي حق شمرده اند و در منقبت گويي در عهد خود نظير نداشت و قصايد غرا دارد