فكر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت

کتاب فكر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت اثر فریدون آدمیت

شرح کردن انقلاب مشروطه از دوران تحصيل فرمان مشروطيت تا قيام ملي و خلع محمدعليشاه از سلطنت در شروع دوران آشنايي ايرانيان با تمدن جديد فکر يافتن علت عقب­ماندگی، به دغدغه اصلی نخبگان فکری تبديل شد اما در اين ميان ضرورت مدرنيزاسيون و نه مدرنيته برای ايشان به شدت مطرح گشت. از اين رو در حوزه انديشه سياسی آن­چه مورد تبليغ غالب رهبران فکری است، تقليد دستاوردهای تمدن جديد بود. متاسفانه مطالعه و ارزيابی تلاش­های نخستين نخبگان فکری در مواجهه با مدرنيته سياسی در ايران ديرهنگام و پس از جنگ دوم جهانی به وسيله فريدون آدميت صورت گرفت. آدميت انگيزه اصلي خود درکاوش تاريخ افکار جديد ايران را دو امر مي­داند: اول فقدان تحقيق علمي در تاريخ نگاري انديشه در نوشته­هاي تاريخي مربوط به مشروطيت (اعم از فارسي و فرنگي) که در ريشه­هاي فکري آن جنبش غور کرده باشند و دوم تجربه جامعه­هاي مختلف شرقي در چگونگي اخذ تمدن غربي به ويژه اقتباس بينادهاي مدني آن که به نظر او ارزنده­ترين مظاهر و متعلقات مدنيت انساني را مي­سازند. اين امر از آن جهت براي آدميت داراي اهميت است که نشان دهد که کدامين شرايط اجتماعي برخي از ملل مشرق زمين را در برخورد با تمدن اروپايي به راه ترقي انداخت و بعضي ديگر به بيراهه به گونه­ای که از قافله واماندند؟ از آن­جا که دغدغه اصلی آدميت نگارش تاريخ انديشه معاصر ايران است از اين رو انديشه سياسی او را بايد در لابلای تفاسير، توضيحات و نقادی دولتمردان اصلاح­گرا و منورالفکران مورد مطالعه­اش يافت. تفاوت ميان آدميت با نخبگان فکری و سياسی اصلاح­گر مورد مطالعه او، تفاوت تاريخ­نگاران يونانی مانند هرودوت و توسيديد است- که خود در رويدادها شرکت می­کردند و تجربه­های زيسته­شان را به سطح انديشه می­آوردند- با توين­بی که به کل تمدن می­پردازد و جز از بيرون و از طريق واپس­نگری و نگاه به گذشته نمی­تواند آن را دريافت کند. به اين ترتيب از نظر تاريخی و معرفت­شناسی ميان آدميت و اشخاص مورد مطالعه­اش شکاف وجود دارد. آدميت خود آن­ها را فاقد اصالت فکر، مروج مطلق دانش اروپائی و دارای برداشت­های سطحی و اشتباه از مدرنيته می­داند...