کتاب علل عظمت و انحطاط رومیان اثر منتسکیو
فقر زمامداران رومی را یکی از عامل های اصلی و مهم عظمت و قدرت روم و هکذا تجمل‌پرستی و ثروت آنها را«در ادوار بعد»از عوامل اصلی انحطاط و زوال تمدن روم بود. منتسكيو در سال 1734 كتاب «تفكراتي در باب علل عظمت و انحطاط روميان» را منتشر ساخت. ثمره‌ي مسافرت رم او را به فكر عظمت و سازمان عظيم دولت قديم امپراطوري روم انداخت، چنانكه ديدار از انگليس سازمان يك دولت را به او نشان داد. در بازگشت از سفر ايتاليا بود كه به عزم تأليف كتابهايي در تشكيلات دولت روم و باز نمودن سر سيادت آن دولت و بعد از آن شرح سازمان يك دولت شايسته جديد دموكرات دست به كار زد و آخرين رشته از تأليفات مهم و معروف خود را آغاز نمود و به پايان آورد. تفكراتي در باب علل عظمت و انحطاط روميان افق فكري منتسكيو را فراتر از رمان و قصه و ادبيات تمثيلي برد و به فلسفه نزديكتر كرد. گرچه نامه‌هاي ايراني ماهيتي فلسفي و سياسي داشت، اما اين كتاب روحيه فلسفي منتسكيو را به نحوي بارز نمايان مي‌سازد. اساسا" موضوع مطالعه و تصنيف اخير مشكل‌تر بود زيرا حتي امروز با تمام تحليلها و نظريات علم تاريخ هنوز نمي‌توان ادعا كرد كه كليه شرايط و علل قريب انقراض تمدن عهد باستان روشن شده است. اين اشكال در ابتداي قرن هيجدهم البته بيشتر بود، با اين حال منتسكيو توانست به طرزي تحصلي، اين موضوع را موشكافي نمايد.
چاپ 1345 انتشارات امیر کبیر