تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران

کتاب تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران اثر محمد تقی ملک الشعرا بهار

کتاب دو جلدي ...اين نوشته از نخستین كتابي است كه درباره احزاب سياسي ايران و سهم آنها در جريانات سياسي آن زمان نوشته شده است. بهار قصد خود را از نگارش اين كتاب، آگاه كردن جوانان از وقايع و حوادث گذشته كشور ذكر كرده و گفته است كه براي تحقق اين هدف مقالاتي با عنوان "تاريخ مختصر احزاب سياسي" در روزنامه "مهر ايران" انتشار داده است. اين مقالات ــ كه جلد دوم كتاب وي را تشكيل مي‌دهد ــ از اسفند 1320 تا مرداد 1321 در روزنامه مذكور چاپ مي‌شد مطالب اين كتاب وقايع سال‌هاي 1302 تا 1304ش را در بر مي‌گيرد كه داراي ضعف‌ها و احتمالا بعضي اشتباهات است؛ از جمله در همين جلد نوشته شده است كه مجلس پنجم را مشيرالدوله باز كرد در حالي كه در آن وقت سردار سپه رئيس الوزرا بود. مهرداد بهار درباره اين جلد نوشته است كه پدرش مقالات آن را بر اساس خاطراتش (پس از شهريور 1320) هر روز با شتاب مي‌نوشت و براي چاپ به روزنامه "مهر ايران" مي‌داد، حال آنكه حافظه‌اش در اين دوران ضعيف شده بود. در 1321 و 1322ش بهار سلسله مقالاتي در روزنامه نوبهار ــ كه خود صاحب امتياز آن بود ــ چاپ كرد. اين مقالات در 1323ش به صورت كتاب انتشار يافت كه جلد اول "تاريخ مختصر احزاب سياسي ايران" به شمار مي‌آيد. مطالب اين جلد با نظري اجمالي به آغاز مشروطيت و پادشاهي احمدشاه قاجار شروع مي‌شود و تا پايان مجلس چهارم در 1302ش ادامه دارد. هر دو جلد كتاب از نظر وقايع دوره مشروطه اهميت دارند. چون بهار از دوره سوم تا پنجم وكيل مجلس شوراي ملي و نيز عضو حزب دموكرات بوده و از وقايع داخل مجلس و خارج از آن كه در جاي ديگري منعكس نشده، اطلاعات بسيار مفيدي آورده و كوشيده است تا با انصاف و درايت بنويسد اصطلاح حزب در يك سيستم سياسي، اشاره بر گروهها و دستجاتي دارد كه از راه مبارزات سياسي و انتخاباتي در صدد كسب نظارت بر جريانهاي سياسي يك مملكت برمي آيند. اين نظارت همراه با اعمال خواسته ها و ايده هاي رهبر و يا اعضاي گروهها و در جهت نيل به آرمانهاي ايشان است. از ويژگهياي احزاب سياسي، ايجاد گرايشهاي عمومي يكپارچه و افكار عمومي سياسي در چهارچوب يك مملكت است. جلد اول كتاب چاپ سال ۱۳۵۷ مي باشد .