خاطرات سیاسی امین الدوله

کتاب خاطرات سیاسی اثر امین الدوله

کتاب تاریخی خاطرات سیاسی امین الدوله ،شرح حالی است نوشته او که با گذری کوتاه بر اوضاع ایران در آستانه ظهور قاجاریه شروع‌ و با ماجرای کشته شدن امین السلطان در زمان‌ سلطنت محمد علی شاه،پایان می‌یابد که نویسنده واقعیت‌های تلخ زندگی اجتماعی‌ ایرانیان را عریان کرده و به وضوح نشان داده است. مسایلی چون تعدی و تعرض قاطرچیان،مباشران، الواط و مقربین سالطان به مردم بیچاره و بی پناه که‌ حق هیچ گونه اعتراض و شکایت نداشتند،در این‌ کتاب به خوبی بیان شده است.29 امین الدوله مسائل اقتصادی را هم بررسی‌ کرده و پرده از چهره بعضی رجال صاحب نام‌ بر می‌دارد به عنوان مثال در مبحث پول بدون‌ پشتوانه به اعتراض شدید اعتماد السلطنه نسبت به‌ حاج امین الضرب اشاره کرده،بیان می‌دارد:«آنچه‌ طلا و نقره در جیب و بغل و صندوق‌های مقفل‌ مردم بود به ترویج این پول دغل ربودی و به فروش‌ زری بدل،اطلس مهمل،تقلبات دیگر ایرانی‌ها را گدا کردی»30.و به این وسیله پرده از روی‌ شخصیت چند رنگ حاج امین الضرب بر می‌دارد و نشانگر این مسأله می‌شود که امین الضرب آن‌ قدرها هم بی خطا نبوده است.31 امین الدوله به ماجرای قتل ناصر الدین شاه و سلطنت ضعیف مظفر الدین شاه پرداخته و مسائل‌ مربوط به دوران صدارت خود را به شیوایی بیان‌ می‌دارد.کنار نیامدن با مراکز متعدد قدرت خصوصا علما که با امین السلطان سر و سری داشتند را از جمله دلایل عدم توفیق خود می‌داند.32و به‌ صراحت کامل بیان می‌دارد که مظفر الدین شاه،از مملکت‌داری بی خبر است.33 کتاب خاطرات سیاسی امین الدوله ،به چند دلیل،یکی از مهم‌ترین منابع تاریخ قاجار به شمار می‌رود: 1-نگارندهء کتاب،یکی از عوامل رده بالای‌ دستگاه قاجار است. 2-صراحت بیان و رعایت امانت نویسنده(به‌ رغم پست و مقام دولتی‌اش)سبب شده تا اثر او،از مأخذ بسیار خوبی برای پی بردن به علل ضعف و نا توانی قاجار و مشکلات کوچک و بزرگ جامعهء آن‌ روزگار قلمداد شود.