کتاب نسخه چاپ اول کتاب منشآت قائم مقام فراهانی که بلاشک یکی از شاهکارهای نثر فارسی است و با این که قائم مقام پیش از همه مرد سیاست و عمل است و نویسندگی او نیز به ایجاب ضرورت کار بوده، نه از راه تفنن یا هنر نمائی و او نوشته های خود را غالباً سرسری و با عجله انشاء می کرده و قلم می زده است با این همه، نوشته های وی از ذوق و حسن و سلیقه مایه وافر دارد و از دو نظر حائز کمال اهمیت و اعتبار است: الف ـ ارزش ادبی منشآت: قائم مقام به مقدار زیادی از عبارات متکلف و متصنع و مضامین پیچیده و تشبیهات بارد و نا به جا کاسته و تا اندازه ای انشای خود را، به ویژه در مراسلات خصوصی به سادگی و گفتار طبیعی نزدیک ساخته است.(نامه 23 و نامه 51). نثر وی، بر خلاف آثار اسلاف او که پر از جمله ها و عبارت های طویل و قرینه سازی های مکرر و سجع های خسته کننده است، از جمله های کوتاه ترکیب یافته و قرینه ها به ندرت تکرار می شود. در تلفیق هر مزدوج دقت زیاد می کند و از سجع زیبایی که خاص سعدی و گلستان است، بهره مند می شود. از ذکر القاب وتعریف های تملق آمیز حتی المقدور اجتناب می ورزد. به اشعار فارسی و عربی و آیات قرآنی و احادیث و اخبار که شیوه نویسندگان سابق است، خیلی کمتر از اسلاف خود تمسک می جوید و بسیار به جا و به موقع به آن ها استشهاد می کند و گاهی از آوردن لغات و اصطلاحات تازه و متداول ، که به کار بردن آن ها برای نویسندگان و منشیان محافظه کار بسیار سخت و دشوار بود، پروا نمی کند و بالاخره نامه های او نسبت به رسم و عادات آن زمان جامع تر و فشرده تر و به ویژه در مواردی که میل ندارد مطلبی را روشن و صریح بنویسد موجز و کوتاه و با مقام و مقال متناسب است. روی هم رفته سبک قائم مقام تابع گلستان سعدی و مانند آن زیبا و روان و آهنگ دار است. در نامه ای که از زبان عباس میرزا نایب السلطنه ، در حین اشتغال به جنگ روس ، به میرزا بزرگ قائم مقام نوشته، سرا پا گوشه و کنایه است به مردم تبزیز که با ولی عهد هم راهی نمی کردند وحتی به تحریک روس ها و درباریان مزاحم نیز بودند (نامه 50) کوتاه سخن این که: قائم مقام با احاطه ادبی و قدرت قلم خود بساط نثر مغلق و پیچیده بعداز مغول را که در دوره افشاریه و زندیه به نهایت ابتذال رسیده بود، برچید و نثر فارسی را در راه روانی و سادگی انداخت و نثر ساده و روان امروزی ما دنباله همان است. ب ـ اهمیت تاریخی منشآت: درباره اهمیت تاریخی منشآت می توان گفت آئینه تمام نمائی است که حقایق اوضاع اوائل عهد قاجاریه را بی کم و کاست و عاری از حب و بغض و تزویر و ریا و خویشتن داری منعکس می نماید، چه غالب نوشته ها شامل دستورها، فرمان ها و گزارش هائی است که از جانب شاه و ولی عهد صادر شده و مربوط به وقایع روزمره دربار و دولت و امور جاری کشور بوده است و از خلال آن ها می توان به اوضاع سیاسی ، اجتماعی و تاریخ ایران در آن عهد و زمان و نیز وضع دربار فتح علی شاه و دسته بندی ها و تحریکات درباریان پی برد. به موجب این نامه ها در می یابیم که چه گونه اراده و تصمیم شاه بازی چه نظرها و خواسته های اطرافیان بوده است و چه طور با القاء فکر، تصمیمی اتخاذ می نموده و با شنیدن گفته ای فسخ اراده و تصمیم می کرده است. خلاصه بر اثر این نامه ها بسیاری از مطالب تاریخی دیگر را می توان استنباط کرد که مورخان آن زمان به مقتضای حال و زمان و یا به خاطر مصالح شخصی و یا به علت عدم آگاهی و یا موجبات دیگر سخنی از آن مطالب به میان نیاورده اند.