کتاب فن نمایشنامه نویسی اثر لاجوس اگری
کتاب سینمایی که امروز قصد دارم به شما معرفی کنم، «فن نمایشنامه نویسی» اثر لاجوس اگری است که در میان کتابهای آموزش نگارش آثار دراماتیک، شهرتش از بوطیقای ارسطو بیشتر نباشد، کمتر هم نیست. این کتاب با اینکه برای نمایشنامهنویسها نوشته شده، ولی به دلیل دربرداشتن مفاهیم بنیادی نگارش آثار دراماتیک، برای فیلمنامهنویس به منزلهی شیر آغوز است و پایههای درامنویسی او را تقویت میکند. لاجوس اگری در این کتاب سه رکن اساسی هر اثر دراماتیک را معرفی میکند: موضوع، شخص بازی و کشمکش. سه بخش نخست این کتاب، به سه رکن اشاره شده میپردازند. بخش اول این کتاب به موضوع میپردازد. در این بخش، لاجوس اگری تأکید میکند هر نمایشنامهی خوب باید دارای یک «موضوع» مشخص باشد، و این موضوع در یک جملهی کوتاه و تحت قالبهایی مثل "ـــــــــ به ــــــــ منجر میشود." یا "ـــــــــ بر ـــــــــ چیره میشود." یا "ـــــــــ موجب ـــــــــ است." روی کاغذ بیاید. او در انتها ضمن ارائه موضوعهای نمایشنامههای مشهور شکسپیر، ایبسن و چند تن دیگر، تذکر میدهد که موضوع نباید آنقدر برجسته باشد که سایر بخشهای نمایشنامه بیاهمیت جلوه کند. بخش دوم این کتاب به شخص بازی میپردازد. در این بخش، لاجوس اگری تأکید میکند که شخصیت قلب اثر دراماتیک است و یک شخصیت خوب است که داستان را به خوبی پیش میبرد و به آن جان میبخشد. همچنین، در این بخش، خواننده متوجه میشود که برای خلق شخص بازی باید ابتدا او را به عنوان یک انسان زنده از سه جنبهی ساختمان جسمی، وراثت و سطح تعلیمات بررسی کند و به محیط پرورش او نیز توجه داشته باشد. در ادامه، خواننده در مییابد که شخص بازی باید متحمل تغییر درونی شود و برای انجام کنشهای کلیدی قدرت و ارادهی لازم را داشته باشد. در پایان این بخش، او با اشخاص مهم یک اثر نمایشی آشنا شده و به اهمیت وحدت اضداد پی میبرد. بخش سوم این کتاب به انواع کشمکش میپردازد. در این بخش، لاجوس اگری تأکید میکند که کشمکش از خود شخص بازی سرچشمه میگیرد و محیط پیرامون وی نیز در این امر دخیل است و اینکه در یک نمایش خوب موجب تحول و دگرگونی شخص میشود. بنا بر نظر او، هر کشمکش باید موجب کشمکش دیگر شود که نسبت به قبلی سهمگینتر باشد و این روال تا نقطهی اوج که کشمکش به حد اعلای خویش میرسد ادامه یابد. لاجوس اگری کشمکشهای موجود در اثر دراماتیک را چهار عدد میداند: کشمکش ساکن، کشمکش با جهش، کشمکش تصاعدی، و کشمکش پیشبینی نشده. همچنین، در این بخش است که خواننده با مفهوم "نقطه شروع" آشنا میشود. این نقطهی شروع معمولاً جایی است که کشمکش به بحران ختم میشود یا جایی که دستکم یک شخصیت به نقطهی عطفی در زندگی خویش رسیده باشد یا با تصمیمی که کشمکش را تسریع میکند. با این حال، یک نقطهی شروع خوب جایی است که چیزی حیاتی در ابتدای نمایش به خطر افتاده باشد. بخش چهارم این کتاب به شرح کلیات میپردازد که مهمترین آنها عبارتند از: صحنهی اجباری، تعریف، مکالمه و ورود و خروج. صحنهی اجباری صحنهای است که باید در نمایشنامه باشد و قول تماشای آن به مخاطب داده شده و نمیتوان آن را حذف کرد. تعریف همان اکسپوزیسیون است و از اول نمایش تا پایان آن باید ادامه داشته باشد. لاجوس اگری تأکید دارد که تعریف باید حوادث مربوط به گذشته و اطلاعات کلیدی راجع به «شخص بازی» را نه در افتتاح نمایش که در طول آن به اطلاع مخاطب برساند. مکالمه باید معرف اشخاص بازی باشد و صرفاً برای پر کردن صفحات نمایشنامه نوشته نشود. مکالمه موضوع نمایش را به اثبات میرساند، اشخاص بازی را معرفی میکند، کشمکش را ادامه میدهد و خبر از وقوع رویدادهایی در آینده میدهد. ورود و خروج اشخاص بازی در بیشتر نمایشها دارای اشکال است زیرا نویسنده شخصیتهای خود را به خوبی نمیشناسد و صرفاً به میل و ارادهی خود آنها را وارد و خارج میکند و نه به اقتضای داستان. اینکه یک شخص بازی به بهانهی آوردن یک لیوان آب بیرون برود تا دو نفر بتوانند با هم صحبت کنند خطای بزرگی است. ورود و خروج اشخاص بازی باید دارای دلیل منطقی باشد و لزوم آن معلوم گردد. این کتاب، به جز چهار بخش یاد شده، ضمیمهای هم دارد که در آن لاجوس اگری به تحلیل چند نمایشنامه از جمله «تارتوف» اثر مولیر و «اشباح» اثر ایبسن میپردازد.