فصوص الحکم

کتاب فصوص الحکم نوشته محی الدین ابن عربی

فصوص الحکم ابن عربی

محی الدین ابن عربی ابوبکر محی‌الدین بن عربی که همگان او را واضع عرفان نظری می‌دانند, به حق بزرگترین عارف اسلامی است که چهرة عرفان به وجه اکمل در آئینة پندار او رخ نمود و پولاد گرم آن به نحو اتم در دستان هنرمند وی به سردی گرائید. تلاشهای ابن‌عربی در تلفیق مبانی عقلی فلسفه با کشف و شهود عرفانی و در نظر گرفتن سیر تطورات فلسفه و عرفان در پهنة تاریخ در نقطه‌ای به ثمر نشست که ماهیت تابناک عرفان اسلامی چنین ضرورتی را در خود احساس می‌کرد. آموزه‌های به جامانده از عرفای بزرگ سده‌های پیشین؛ بسان بایزید, جنید بغدادی, رابعه, سری سقطی, ابراهیم ادهم, شبلی, خرقانی و حلاج در دفتر عرفان اسلامی می‌درخشید, اما هر چه بود, قصه بود و جملات قصار و برخی اندیشه‌های پراکندة وحدت وجودی. تا اوائل قرن چهارم وضع به همین منوال بود, تا آنکه بزرگانی؛ چون ابونصر سراج طوسی, ابوالقاسم قشیری, احمد غزالی, سنائی غزنوی, عطار نیشابوری, فخرالدین عراقی و سرانجام مولانا ظهور کردند و کتب بی‌بدیلی در نظم و نثر در تبیین دوایر گونه‌گون عرفان اسلامی به نگارش و سرایش درآوردند. سهم اینان آنقدر عظیم است که بی‌شک دست‌نوشته‌های ایشان، اکنون جزء مهمترین منابع مطالعاتی عرفان اسلامی است. مثنوی مولوی آن اندازه گران‌سنگ است که تفکیک عرفان و معرفت ربوبی از آن میسر نیست؛ هرچه در این کتاب به تعمق فزونتری می‌پردازیم, درمی‌یابیم که ایجاد اندیشه‌ای مدون در ابعاد مثنوی معنوی جز در سرایی که عرفان بر آن سایه‌گستر شده است, فرصت رخ‌نمایی نمی‌یابد. با چنین میراث ارزنده‌ای بود که ابن‌عربی گام در عرصة وجود نهاد و به تدوین مبانی عمدة عرفان اسلامی پرداخت. فصوص الحکم او بی‌نظیرترین کتاب عرفانی در اسلام است و این در حالی است که کتب دیگر وی؛ از جمله فتوحات مکیه و سایر آثارش که تا پانصد رساله را برشمرده‌اند, از اهمیتی افزون در عرفان اسلامی برخوردار است. ابوبکر محمد بن علی بن حاتم طائی ملقب به محی‌الدین, شیخ اکبر, کبریت احمر و خریت اخبر در هفدهم رمضان سال 560 ه‍ . ق در غرب جهان اسلامِ سده‌های میانه؛ یعنی اندلس پا به عرصة گیتی نهاد. در عنفوان جوانی که خود از آن به عصر جاهلیت یاد می‌کند, به عیش و نوش مشغول بود تا آنکه واقعه‌ای رویامانند, او را به تصوف گرایش داد و او به راستی صوفی و عارفی وارسته گردید. سلسلة خرقة او را اغلب به حضرت خضر (ع) متصل می‌دانند و برخی نیز آن را به حضرت علی (ع) و سپس به پیامبر اکرم (ص) می‌رسانند. ابن‌عربی در اواخر محرم سنة 627 پس از رؤیت مبشره‌ای به نگارش فصوص الحکم می‌پردازد و چند سال بعد؛ یعنی 636 کتاب حجیم فتوحات مکیه را که بیش از سی سال بر نوشتن آن اهتمام ورزیده بود, به پایان می‌رساند. وی سرانجام در سن هشتاد سالگی در ربیع الثانی 638 از سرای دنیا می‌رهد و چهره در چهرة معبود به ابدیت می‌اندیشد.

{tortags,2771,4}