کتاب تهران به روایت تاریخ اثر مسعود نوربخش
بررسیهای انجام شده حاکی از آن است که ساکنان تهران در عهد باستان با جماعات مستقر در ری,کیش و آیین مشترکی داشتند.
در ابتدا به شرحی که گذشت مردگان خود را در خاک دفن می کردند بعدها با ظهور زردشت و رواج زردشتیگری در این منطقه و با توجه به این که در آیین مزبور خاک عنصر مقدس بوده و الوده کردن منع شده است دفن اموات متوقف شد و از آن پس مردگان را در محلی مرتفع قرار می دادند تا گوشت انها طعمه جانوران شود .سپس استخوان انها را در دخمه می گذاشتند.
در دوران باستان ری و دماوند از بزرگترین مراکز مذهبی کشور به شمار می رفت. مرکز روحانیون زردشتی ری بود و جایگاه رییس انها یا مسمغان در دماوند قرار داشت. و بی گمان در پهنه تهران نیز ایین مذهبی را به تبع ری و دماوند رونق و رواجی ککامل بوده است.
از میان ایزدان زردشتی ناهید فرشته زن این آیین و معبود زنان و دختران بسیار مورد توجه بود و بدین لحاظ در این منطقه معابد متعددی برای پرستش او بنا شد که به جهت نذرهای مختلف دختران و زنان و اوقاف فراوان شاهان و بزرگان از غنی ترین معابد روی زمین بود.
بعدها در جنوبی ترین حد قصران در پهنه تهران بزرگ یکی از این معابد به ارامگاه بی بی شهر بانو دختر یزگرد شوم ساسانی همسر حسین بن علی و مادر حضرت سجاد شرت یافت و عبادتگاه شیعیان گردید.
در چگونگی اوضاع سیاسی و اجتماعی تهران در عهد باستان اگرچه اسناد و مدارکی موجود نیست اما از بررسی جریانهای سیاسی و اجتماعی ری به خوبی می توان از اوضاع اجتماعی تهران در دوران باستان اگاه گردید.
در دوره هخامنشیان گئوماتای مغ که از بزرگان زردشتی بود و منصبی عالی در دربار هخامنشی داشت می دانست کمبوجیه برادر خود بردیا را در نهان کشته است پس به فکر ان افتاد از غیبت کمبوجیه که در ان هنگام به مصر لشکر کشیده بود استفاده کرده و به کمک دیگر زردشتیان خود را به پادشاهی برساند. در این راه فرورتیش حاکم ماد که در ری حکومت داشت اعلام استقلاب کرد با کشته شدن گئوماتا و روی کار امدن داریوش شورش منطقه ری و ماد فرونشانده شد و حکمران یاغی ماد گرفتار گردید.
بی تردید این سرکشی و مقاومت موجب شده است تا لااثل برای مدتی ساکنان این منطقه ناملایماتی را تحمل نمایند.
کتاب تهران به روایت تاریخ در چهار جلد که مجلد اول: تهران از عهد باستان تا عصر ناصري جلد دوم: تهران در نيم قرن سلطنت ناصر الدين شاه جلد سوم: تهران در دوره سلطنت مظفرالدين شاه و استبداد صغير جلد چهارم: تهران از سلطنت احمدشاه تا انقراض قاجاريه