کتاب کوروش بزرگ اثر عباس خلیلی مصحح مهیار خلیلی
کمتر کسی از خوانندگان تاریخ بطور مطلق هر تاریخی که باشد اعم از تاریخ بلاد و قوم خویش یا ممالک و ملل دیگر بفلسفه تاریخ و نتایج مطلوبه از آن توجه می کند بلکه حتی اغلب مورخین هم بمقصود خود از نوشتن وزیر و زبر کردن آثار کهن کمتر پی میبرند که برای چه مثلا در شرح حال فلان پادشاه یا و وصف فلان جنگ یا تعریف فلان کشور این همه اوراق را سیاه می کنند؟
با صرف نظر از مورخین بزرگ قدیم بمورخین ایرانی اعم از آنهائیکه بفارسی تاریخ نوشته یا نظم کرده اند یا بعربی نگاه می کنیم در میان انها فقط یک دانشمند می توان شناخخت که موهبت و فهم و ادراک و عقل حقیقت جو و فلسفه پسند او بالاتر از همه بوده و اوابر مسکویه است که این شهرت هم غلط بوده زیرا این نبوده بلکه خود مسکویه یا صحیح آن قبل از تعریب مشکویه بفتح واو برخلاف غلط مشهور که تصور شده باید بضم باشد و حتی آل بویه را هم بویه از بضم خوانده اند و حال اینکه مسلما بفتح است که تصور کرده اند.
سیبویه از بوی سیب مثلا گرفته شده است و حال اینکه این لغت از به آمده نه بومانند روزبه که قرب مخارج با وواو موجب تبدیل و استعمال یک حرف بحرف دیگر می باشد که خارج از موضوع بحث ماست ولی چون تصور فایده شده بدین توضیح پرداختیم که این هم یکی از مباحث فلسفه تاریخ باشد.
در هر حال مسکویه که زردشتی بود و اسلام را پذیرفت و یکی از بزرگترین دانشمندان آل بویه که در دستگاه آن دولت کاتب و منشی بود کتابی در فلسفه تاریخ از خود بیادگار گذاشته