انسان خداگونه

کتاب انسان خداگونه : تاریخ مختصر آینده اثر یووال نوح هراری

راجع به  کتاب انسان خردمند که نه تنها در ایران بلکهدر کل جهان بیسار پرفروش و پر طرفدار بوده اثر یوال نوح هراری که درواقع جلد دوم کتاب مشهور انسان خردمند است که خواندید که وقتی انسان در گذر زمان از موجودی ابتدایی به تدریج تبدیل به موجودی هوشمند و در نهایت خردمند شد، زمان آن می‌رسد که ادعای برتری کند. با این تفسیر جهان پر می‌شود از خداگونه‌هایی که باهم دچار تناقض و تضارب آرا هستند. انسانی که پس از تکامل از خدمند بودن حل خودش را هم‌ردیف خالقش می‌داند.

هراری در این اثر هم همان سبک و سیاق کتاب قبل را پی می‌گیرد. به تاریخ از منظری کلان نگاه کرده و این بار رد پای انسان خداگونه را دنبال می‌کند. او می‌گوید انسان خداگونه برای رسیدن به وضعتی که امروز دارد، سه انقلاب کلی را پشت سر گذاشته است:

دوره‌ای که انسان خود را در احاطه یک وجود برتر می‌دید. این ذات برتر برای خود نمایندگانی داشت که آنها بر بشر حکمرانی می‌کردند و درست و غلط را به او می‌نمایاندند.

در دوره دوم انسان بر آن چیزی که خودش به او سلطنت و قداست داده بود، شورش کرد و انسانگرایی زاده شد. به این ترتیب انسان فرمانروای عالم و خود شد، البته مشروعیت و قداست ذات برتر کاملا از بین نرفت. اما تبدیل به امری شخصی شد. هراری عقیده دارد در این دوره جدید سه ایدئولوژی سربرآورده‌اند: کاپیتالیسم، سوسیالیسم و فاشیسم. اما جریان غالب تا کنون همیشه کاپیتالیسم لیبرالیستی بوده است.

دوره سوم یا انقلاب سوم شامل دوره‌ای است که بشر حاکمیت خود را از دست می‌دهد و آن را به موجودی می‌سپارد که خود ساخته اما آن را نمی‌شناسد، یعنی امکان شناختنش را ندارد. این موجود همان دیتا است، که در ابرموتورهای جست‌وجوی مجازی رشد می‌کند و کم‌کم انسان را برده خودش می‌کند. او را از عرصه به‌در می‌کند و ربات‌های دست‌ساخته‌ی بشر جای خود بشر را می‌گیرند. درواقع آنچه بر انسان تسلط پیدا می‌کند یک ابرذهن است. ابرذهن یا شاید مجموعه‌ای از ذهن‌هایی که انسان خودش ساخته است. ساختاری که تبدیل به نیروی قدرتمند و حاکم خواهد شد و انسان را کنار خواهد زد.

هراری می‌گوید در آینده انسان دو راه دارد: یا با آن نیروی برتر شریک شود، یعنی در هستی خود دست ببرد، با استفاده از کشت ژن و تزریق ریزتراشه و... به جسم خود، به انسان نامیرا تبدیل شود، مرگ را بخرد و برای خودش راهی به عالم بی‌نهایت بگشاید. یا کارها را یک‌سره به خدمت‌کاران برنامه‌ریزی‌شده‌اش تحویل دهد و حکم انقضای خود را امضا کند.

این تصویر کلی کتاب «انسان خداگونه» نوح هراری است که در پشت آن افکار درخشانی هم مطرح می‌شود، از جمله این که مبنای زندگی سیاسی در آینده، امر ماورای طبیعی نخواهد بود؛ مبنای فلسفه و سیاست آینده؛ زیست‌شناسی و اقتصاد خواهد بود؛ مرزهای سیاسی معنای خود را از دست خواهند داد و...

هراری در این کتاب کوشیده است به پرسش‌های زیادی پاسخ دهد، پاسخ‌هایی که ممکن است از آنها خوشمان نیاید و قانع نشویم اما به سختی درگیرش خواهیم شد.

برای خواندن کتاب هراری شما لازم نیست متخصص علوم سیاسی یا جامعه‌شناسی و... باشید، فقط باید به آینده بشر علاقه‌مند باشید.