دانلود کتاب سفرنامه اولیویه اثر آنتوان گیوم اولیویه

 تاریخ اجتماعی و اقتصادی ایران در دوران آغازین عصر قاجار

 نیمه دوم قرن دوازدهم هجرى قمرى، شروع نهضت ادبى ایران است. در این قرن، نوشتههاى پرتكلف عصر مغول و تیمورى، تشابهات و استعارات سبك هندى به كنار گذاشته مىشود و دوره جدیدى از ادب ایران به وجود مىآید. دوران زندگانى سیاسى كریم خان زند در پدید آوردن شرایطى مناسب براى چنین تحولى بىتأثیر نبوده است و حضور پیشگامان این حركت ادبى در زمان حیات وى نیز نشانگر این امر است. شاگردان و پرورش یافتگان همین پیشگامان، در آغاز حكومت قاجار، بنیانگذاران محافل و اسلوبهاى جدید ادبى شدند.آغا محمد خان، مؤسس سلسله قاجار چندان فرصتى نیافت كه خود به مسائل فرهنگى كشور بپردازد، اما فتحعلى خان، جانشین وى موفق شد تا شاعران، نویسندگان و مترجمان را به دور خود جمع كند و آنان را تحت حمایت و تشویق خود قرار دهد. سیاست فرهنگى او در محافل علمى كشور تأثیر مىگذاشت، به طورى كه ولیعهد وى عباس میرزا نیز اهل ادب و فضل را ارج مىگذاشت و آنان را تشویق مىكرد. حركت فرهنگى «بازگشت ادبى »نه تنها در شعر، بلكه با گذشت زمان در نثر بویژه در ادبیات تاریخى و متون ترجمه تأثیر گذاشت

از میان ادبیات تاریخى دوران آغازین قاجار یعنى عصر آغا محمد خان و فتحعلى شاه، چندین اثر از لحاظ تاریخى بویژه قابل توجه است، با وجودى كه تأثیر زیادى از حركت ساده نویسى «بازگشت ادبى»«8»در آنها به چشم نمىخورد. از میان این آثار مىتوان

 

برای خرید کتاب سفرنامه اولیویه نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید. و بای دانلود رایگان به ادامه مطلب مراجعه نمایید

مآثر السلطانیه تألیف عبد الرزاق دنبلى«1»(متوفى 8117ق)، تاریخ نو تألیف جهانگیر میرزا«7»(متوفى 8164ق)، تاریخ جهان آرا تألیف میرزا صادق وقایعنگار مروى«1»، ناسخ التواریختألیف میرزا تقى سپهر«3»(متوفى 8143ق) و غیره را نام برد«6». این چند اثر بخصوص به علت آنكه رویدادهاى تاریخى و حوادث سیاسى زمان آغا محمد خان و فتحعلى شاه را بیان مىكنند، حایز اهمیت خاصى هستند، اما تاریخ نویسى سنتى ایران، اغلب به بازگو كردن وقایع سیاسى وبرخوردهاى نظامى مىپردازد و مسائل اجتماعى را مورد توجه قرار نمىدهد. براى محققان و علاقهمندان اهل تاریخ به دلیل همین عدم توجه، سفرنامهها بویژه داراى اهمیتاند. زیرا نویسندگان آنها، به طور چشمگیرى اینگونه موارد را بیشتر مورد توجه قرار دادهاند، با وجودىكه اغلب با اهدافى سیاسى عازم سفر به ایران بودهاند.انگیزه مسافرت به ایران، علاوه بر اهداف سیاسى و نمایندگى دولتهاى متبوع، برقرارى روابط بازرگانى و نیز علاقهمندى علمى و كنجكاویهاى فردى بوده است. همه این دلایل باعث مىشود كه تعداد مسافران ایران زیاد باشد و سفرنامههاى متعددى در قرن دوازدهم و سیزدهم هجرى قمرى/ هجدهم میلادى نوشته شود. مؤلفان این سفرنامهها علاوه بر مطالب سیاسى و اجتماعى، اطلاعات جغرافیایى، گیاهشناسى، پزشكى و اقتصادى به دست مىدادند كه هر یك از این آگاهیها، در برداشتهاى اجتماعى تاریخ ایران اهمیت ویژهاى دارد.از میان كسانى كه در دهههاى آخرین قرن هجدهم میلادى (اوایل قرن سیزدهم هجرى قمرى) به ایران سفر كردند، مىتوان این افراد را نام برد

گملین«3»(1-8338م)، پارسن«1»(پارسنز، 8333م)، فورستر«4»(1-8317م)، فریرسوبویف«81»(3-8311م)، پالاس«88»(8313م)، فرانكلین«81»(3-8317م)، جونزبریجز«87»(8316 ،8111 ،8188م)، دوبوشان«81»(8313م) و تایلر«83»(8341م) و ... اولیویه از میان این متقدمان، نوشتههاى گلمن، پارسن، پالاس، و دوبوشان را با دقت مطالعه كرده و با آگاهیهاى كافى مبادرت به سفر به ایران كرده بود.خود وى در چندین مورد در كتابش یادآور مىشود كه یافتههاى او را به طور مثال، گملن هم در چندین سال پیش برداشت كرده بود و گذشت زمان تغییرات عمدهاى در روند اجتماعى مردم ایران به وجود نیاورده و این روند بسیار بطىء بوده است.سفرنامه مسیو اولیویه یكى از ارزشمندترین متون تاریخ ایران در مقطع حساس تغییر سلطنت آغا محمد خان قاجار به فتحعلى شاه است. اصل آن به زبان فرانسه و در 6جلد است«86».جلد سوم همین اثر مربوط به ایران است كه به وسیله محمد طاهر میرزا، پسر اسكندر میرزاى ولیعهد به فارسى ترجمه شده است. اهمیت این سفرنامه به حدى است كه بلافاصله پس از بازگشت اولیویه از ایران و سفر وى به نواحى شرقى (عثمانى و مصر) به زبان آلمانى هم ترجمه شده و در اتریش به چاپ رسیده است«83».نسخههاى سفرنامه مسیو اولیویه به زبان فارسى كم است و معتبرترین آن نسخه شماره 7367كتابخانه ملك است. این نسخه به خط شكسته نستعلیق و به خط كاظم آشتیانى در تبریز نوشته شده است. كاغذ این نسخه فرنگى آهار مهره است. جلد میشن قهوهاى رنگ آن نیز از جلدهاى متداول همان زمان است. كاتب، هر صفحه را در جدولى مناسب با اندازههاى 6 /861 /18تنظیم كرده و در صفحه 83سطر نوشته است.اولیویه علاوه بر عضویت در هیأت مدیره (دیركتوار) فرانسه و شركت در مسائل سیاسى پزشك نیز بود. شغل وى این امكان را برایش فراهم مىكرد كه علاوه بر محافل سیاسى و دیپلماسى ایران، براحتى با مردم و اشخاص معمولى كشور تماس داشته باشد. دردها و محرومیتها را بشناسد و نابسامانیهاى داخلى را دریابد. این نوع آگاهیها براى شخصى در موقعیت وى، قابل توجه بود، زیرا اطلاع از زندگانى مردم همراه با مشاهدات عینى او، از واقعیتهایى سخن مىگفت كه وى از منابع اطلاعاتى رسمى به دست نمىآورد، و در واقع آمارهاى دولتى همواره با ملاحظات سیاسى همراه بود. افزوده بر آن، این تماسها به وى امكان مىداد تا به بیماریهاى بومى بپردازد و شیوه درمان و مسائل پزشكى در ایران را مورد تفحص قرار دهد.تسلط و آگاهى اولیویه به امور پزشكى و چگونگى بیماریهاى مختلف، این امكان را به وى داده است تا بخوبى روند امراض و ناخوشیهاى گوناگون سرزمین ایران را كه اغلب نیز بومى این منطقه است، بررسى كند و اطلاعات جامعى در اختیار تاریخ پزشكى كشور قرار دهد.از جمله موارد بهداشتى دیگر از وضع ایران، نوع آب، شیوه آبیارى و وضع قنوات آن است. عدم لایروبى قنوات و چاههاى آب ایران و در نتیجه آلودگى آنها، بهداشت و سلامتى آب و اهالى شهر را دچار مخاطره مىكرده است. همچنین وضع یخچالهاى تهران نیز مورد توجه اولیویه قرار گرفته است.اولیویه همچنین گیاهشناس ماهرى بود و از هر فرصت براى آگاهى بیشتر راجع به گیاهان مخصوص نواحى ایران استفاده مىكرد و به جمعآورى اطلاعات و نمونه گیاهان مىپرداخت. اوصاف وى از جاده همدان و نیز توقفش در كوههاى الوند، دلالت بر علاقهمندى وى به این رشته تخصصى دارد. این دقت اولیویه كمك شایانى به اطلاعات مربوط به تاریخ طبیعى ایران و بویژه به جغرافیاى تاریخى ایران مىكند. به طور مثال توضیحات گیاهشناسى اولیویه راجع به وجودگیاه سقز در نواحى كردستان و شهر سقز، آگاهیهاى ذیقیمتى در جهت شناخت آن منطقه در دسترس قرار مىدهد.نكته جالب دیگر اوصاف پرندگان و دیگر حیوانات ایران است. از یادداشتهاى او چنین برمىآید كه امروزه دیگر نسل برخى از این حیوانات از بین رفته است و آثارى از بعضىسفرنامه اولیویه، ص: 88پرندگان و حیوانات منطقه داخلى ایران به چشم نمىخورد، در حالى كه در ایام اقامت اولیویه براحتى در اطراف جادههاى كشور و كوهستانها این حیوانات قابل رؤیت بوده است

 

 دانلود کتاب سفرنامه اولیویه

 

 

سفر اولیویه به ایران، سفرى رسمى بود و مسؤولیت وى ایجاب مىكرد كه تماسهاىمستقیمى با مأموران مملكتى مانند «حاكم» ،«وزیر» ،«كلانتر» ،«داروغه »و غیره داشته باشد.برقرارى ارتباط با آنان همراه با دقت اولیویه، موجب مىشد كه اولیویه در سفرنامه خود به وظایف و چارچوب كارهاى موظف هر یك از مأموران دولتى و مناصب آنان آشنایى كافى بیابد و دریافتهاى خود را در سفرنامه بگنجاند. یادداشتهاى وى از لحاظ آگاهى به شیوه ادارى و وظایف دستگاه حاكمه ایران، براى بررسیهاى تاریخى حایز اهمیت فراوانى است.اولیویه همچنین اطلاعات دست اولى در مورد وضعیت تهران در سالهاى اولیه پایتختى خود مىدهد. اوصاف اولیویه از آن سبب حایز اهمیت است كه امروزه دیگر از حصارها، عمارات، دروازهها و دیگر ابنیهاى كه وى نام مىبرد و محل آن را به دقت بیان مىكند، اثرى برجاى نمانده است.توضیحات دیگر اولیویه مربوط به وضع جمعیت تهران است. این امر از نظر محققان بسیار اهمیت دارد، زیرا راجع به آمار جمعیت ایران در دهههاى آخرین قرن هجدهم و دهههاى نخستین قرن نوزدهم میلادى، یعنى اوایل حكومت قاجار، آگاهیهاى بسیار كمى در دسترس است.سفرنامه اولیویه در یك مقدمه و ده فصل به شرح ذیل نوشته شده است

8. حركت به سوى ایران1. از كرمانشاهان تا كاروانسراى شهر نو7. از همدان تا تهران1. درباره طبابت ایران3. در وصف آغا محمد خان6. در وصف كاشان، قم و اصفهان3. رسم امكنه ایران1. دریاى خزر4. شیوه زندگانى مردم81. اوضاع اقتصادى و تشكیلات لشكرىدر این فصول نكات تازه و جالبى از اوضاع ایران بیان شده كه در سطور فوق یادآورى شد، اما موارد مهم دیگر، سه فصل آخر این سفرنامه است.