نزهت القلوب تالیف حمدالله مستوفی قزوینی از خاندان مستوفیان و دبیران که به تشویق استاد خویش، رشید الدین فضل الله - نویسنده ی کتاب جامع التواریخ - به نگارش و تالیف آثاری در باب جغرافیا و تاریخ، روی آورد. کتاب نزهت القلوب در سده هشتم هجری تالیف شده است. کتاب به کانی شناسی، گیاه شناسی و نیز به صورت گسترده به جغرافیا پرداخته شده است. نویسنده در این کتاب به وضعیت شهرها و روستاهای ایران در برهه خویش اشاره کرده است و شرایط طبیعی سرزمین ها را بازگو کرده است. آثاری چون البلاد قزوینی، فارسنامه ابن بلخی، آثار الباقیه و التفهیم ابوریحان از جمله منابع مورد استفاده ی حمدالله مستوفی در تالیف این اثر است. این مورخ و شاعر سده هشتم، به سال 680 هجری در قزوین به دنیا آمد و در سال 750 از دنیا رفته است و امروزه آرامگاه او در قزوین پابرجا است. از او سه کتاب باقی مانده است. تاریخ گزیده و ظفرنامه که به سیاق شاه نامه نوشته شده است، از دیگر آثار حمدالله مستوفی می باشد.

نمونه ای از نثر کتاب: در شناخت کوفه:
...هوای آنجا گرمتر از بغداد است و شمالش نیز بیشتر وزد. آبش از نهر ناحیه است که از فرات بر گرفته اند. نخلستان فراوانی دارد و قصب آنجا نیکوتر و بزرگتر از دیگر ولایات می باشد. و غله و پنبه و دیگر ارتفاعات، حاصل نیکو دارد. و تنوری که آن توفان در عهد نوح (ع) اول از آنجا برآمد و کلام مجید از آن یاد فرمود ((و فار التنور))، بر زمینی بوده که اکنون داخل مسجد است، در کنج مابین قبلی و غربی. و چون امیرالمومنین علی مرتضی (رض) را در آن مسجد زخم زدند، او دست بر ستونی زد، اثر دست مبارک آن حضرت در آن ستون پدید شد، اکنون از بس که مردم از جهت تبرک دست در آن مالیده اند گوی شده است. حضرت امیرالمومنین (رض) در آنجا چاهی حفر فرمود، و در همه ی کوفه به غیر از آن چاه، آب شیرین نمی باشد و دیگر چاهها را آب شور و تلخ بود. و بیشتر شهر کوفه اکنون خراب است و مردم آنجا اکثر شیعه اثنی عشری اند و زبان ایشان عربی مغیر گردانیده است. و درو مزارات صحابه بسیار است...

و به طرف قبله، به دو فرسنگی کوفه، مشهد حضرت امیرالمومنین علی مرتضی (رض) است و آن را مشهد غروی خوانند جهت آنکه چون امیرالمومنین را در مسجد کوفه زخم رسید، وصیت فرمود که بعد از وفات ، جسد مبارکش را بر شتری بار کنند و آن را سر دهند و مشمر گردانند، هر جا شتر فرود آید آنجا دفن نمایند. و همچنین کردند؛ شتر آنجا که اکنون مشهد است فرود آمد. او را آنجا دفن کردند و در عهد بنی امیه قبر مبارکش را آشکار نمی یارستند کردن، تا در عهد بنی عباس ، هارون الرشید خلیفه، در سنه خمس و سبعین و مائه ، در آن حدود شکار می کرد؛ نخجیری از بیم او پناه به آن زمین برد. او چندان که جهد نمود اسبش در آن زمین نرفت و از آن زمین شکوهی در دل او آمد. از اهل آن حدود پرسش نمود، به قبر حضرت امیرالمومنین خبر دادند. امر کرد زمین را کاویدند؛ حضرت را خفته و زخم رسیده یافتند. گور او را ظاهر کردند و مردم بر آنجا مجاور شدند. بعد از صد و نود و چند سال عضد الدوله فنا خسرو دیلمی در سنه ست و ستین و ثلثمائه آن را عمارت عالی ساخت، چنانکه اکنون هست.

برای خرید کتاب نزهه القلوب اینجا کلیک نمایید