تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی نوشته ی رسول جعفریان می باشد که به همت نشر علم و در 950 صفحه انتشار یافته است. نویسنده در این کتاب، نخست به تعریف تشیع و انواع تشیع و به تفاوت ها و اصول و موازین آنها را می پردازد. تشیع عراقی، تشیع محبتی، تشیع امامتی، تشیع افراطی و غالی، تشیع معتزلی، معیار های شیعه بودن و چندین بحث دیگر، از نوشتارهای فصل نخست کتاب می باشد. در فصل بعد نویسنده به علل نفوذ و پیشرفت شیعیان می پردازد. نویسنده در ادامه به وضعیت شیعیان تا قرن نهم و تشکیل حکومت صفوی که بر پایه مذهب تشیع دوازده امامی بود می پردازد و فراز و نشیب های تشیع را به قلم می آورد. نویسنده کتاب، رسول جعفریان استاد تاریخ در دانشگاه تهران می باشد که تا کنون آثار متعددی از ایشان در زمینه تاریخ منتشر شده است.

 

jjjj

 

نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب چنین نگاشته است:
قرن هاست که سرزمین ایران ، به قلب تشیع دوازده امامی تبدیل گشته و بسیاری را به این اشتباه انداخته است که گویی از نخستین روزهای ورود اسلام به ایران، ایرانیان مذهب تشیع را انتخاب کردند. در حالی که آشنایی مختصر با تاریخ اسلام در ایران، نشان می دهد که در آغاز، همه ی مذاهب اسلامی، برای خود جای پایی در ایران داشتند و نه تنها سنیان و شیعیان، بلکه معتزلیان و خوارج و مرجیان و از مذاهب فقهی، حنفیان و شافعیان و اهل حدیث، هر کدام در شهر و دیاری، قدرتی به دست آوردند. در این میان، شیعیان، تدریجا وضعیت بهتری یافتند؛ در حالی که خوارج که کرّ و فرّ زیادی در جنوب ایران، در دو قرن نخست داشتند، به مرور و البته به طور کامل از میان رفتند.

قرن چهارم و پنجم، دوران رشد شیعه در تمامی جهان اسلام و از جمله ایران بود. مهم ترین مناطقی که تشیع در آنها رشد کرد، عراق و شام و مغرب بود که تحت سلطه ی آل بویه، فاطمیان مصر و حمدانیان سوریه در آمد. آن زمان، تشیع در ایران هم، به دلیل فعالیت علمی شیعیان در بخش مرکزی اش و همچنین حمایت های آل بویه و وزرای آنان، پیشرفت هایی داشت.

نکته ی گفتنی آن که نگارش در زمینه تاریخ تشیع امر تازه ای نیست. یکی از کهن ترین آثار در این زمینه، مجالس المومنین قاضی نورالله شوشتری است که به معنای دقیق کلمه، تلاش کرده است تا دایره المعارفی از تشیع و به خصوص تاریخ آن ، با تقسیم بندی فصولی منظم به دست دهد. در این اواخر عبدالعزیز جواهر کلام ، کتاب آثار الشیعه الامامیه را نوشت که مجلد چهارم آن تاریخ تشیع در میان امیران و وزیران است و در حد خود از آثار خود و سودمند محسوب می شود.

باید یاد آور شد که هدف از نگارش این اثر، شرح تاریخ سیاسی شیعه در ایران نبوده است، بلکه به طور کلی نشان دادن چگونگی بسط تشیع در این دیار بوده و به همین دلیل، نوعی سبک توسعه ی جغرافیایی - ادواری مورد استفاده ی ما قرار گرفته است.

پایان این کتاب، آغاز روی کار آمدن دولت صفوی است. مطالبی که در باره ی صفویه و تلاش آنان برای بسط تشیع در ایران وجود دارد، در کتاب دیگر با عنوان صفویه در عرصه دین، سیاسست و فرهنگ آمده است.