کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس، عنوان کتابی به قلم دکتر پیروز مجتهد زاده دبیر انجمن مطالعات ایران در دانشگاه لندن می باشد. کتاب در اصل پنج گزارش تحقیقی و مفصل مولف برای دانشگاه لندن می باشد. در دهه های اخیر، منطقه حساس خلیج فارس، بارها مورد بحث و درگیری و نزاع بوده است و بحث ها و گفته های زیادی پیرامون حقوق کشورهای حوزه خلیج فارس بیان شده است. برپایه تحولاتی که در عرصه سیاست های خارجی، شکل میگیرد، مهم ترین منطقه ای که از این تحولات اثر گرفته است، خلیج فارس می باشد. دکتر پیروز مجتهد زاده، عضو هیئت علمی مرکز پژوهشهای ژئوپلیتیک دانشکده خاورشناسی دانشگاه لندن می باشد. ایشان درباره هرآنچه مربوط به خلیج فارس می باشد، تحقیقات مفصل و گسترده ای داشته اند و در میان محافل دانشگاهی بدین دلیل شناخته شده هستند. از جمله آثار این محقق میتوان به این کتاب ها اشاره کرد : شیخ نشینهای خلیج فارس (انتشارات عطایی) ، جغرافیای تاریخی خلیج فارس (انتشارات دانشگاه تهران) مجموعه ی اطلس عربی خلیج فارس شامل 120 نقشه ی قدیم و جدید عربی درباره خلیج فارس به سه زبان فارسی ، انگلیسی و عربی.

کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول نگاهی کلی به جغرافیای سیاسی و مرزهای بین المللی در خلیج فارس که شامل بحث هایی با عناوین: منطقه خلیج فارس در نظام دگرگون شونده جهانی ، اهمیت جهانی خلیج فارس، مرزهای دریایی خلیج فارس می باشد. همچنین نوشتارهایی چون: ایران و عربستان سعودی ، ایران و بحرین ، ایران و قطر ، ایران و امارات ، ایران و عمان در این بخش نوشته شده است. تاریخ و جغرافیای سیاسی جزایر تنب و ابوموسی از دیگر بحث های این بخش می باشد.

بخش دوم کتاب با عنوان : پیدایش کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس، به این بحث ها پرداخته است: پیدایش کشور و مرز در ایران ، نقش آفرینی ایران در خلیج فارس در نیمه دوم قرن بیستم ، جغرافیای سیاسی شبه جزیره مسندم و عمان ، تاریخ و جغرافیای سیاسی بحرین و قطر ، پیدایش عربستان سعودی ، کویت و عراق.

تا آنجا که تاریخ نوشته شده نشان می دهد، خلیج فارس پیوسته بخش پر اهمیتی در جهان بوده است. تاریخ نویسان و باستان شناسان به ما می گویند که تمدن بشر در نزدیکی آبهای این دریا پدید آمد. خلیج فارس نقش خود را به عنوان شاهراه بازرگانی، از روزگاران باستان آغاز کرد. این نقش، از هنگام گسترش قدرت امپراتوری های بزرگ در باختر جهان باستان همانند هخامنشیان، یونانیان، مقدونیان، پارتیان، رومیان و ساسانیان اهمیت بیشتری یافت. هنگامی که تشکیلات عرب حاکمیت خود را بر سراسر منطقه گستراند که امروز خاورمیانه خوانده می شود؛ خلیج فارس نقش خود را در زمینه بازرگانی و ارتباطات تجدید کرد و مرکز این تشکیلات را با پیرامون آن مربوط ساخت. به هنگام گسترش رقابتهای سیاسی - استراتژیک قدرتهای اروپایی در خاورزمین، خلیج فارس ، هم به عنوان یک شاهراه بازرگانی و هم به عنوان یک حلقه پر اهمیت در زنجیر استراتژیک آنان مورد توجه قرار گرفت.

از سال 1908 ، هنگامی که نخستین چاه در مسجد سلیمان به نفت رسید، اهمیت جهانی نوین خلیج فارس آغاز شد. امروز، این اهمیت جهانی در ذخایر گسترده انرژی منطقه که گسترده ترین ذخایر جهان است نهفته است و این ، در حالی است که ذخایر موجود انرژی در دیگر بخش های جهان رو به پایان می رود. عوامل دیگری که بر این اهمیت می افزاید، گستردگی امکان صدور و ارزانی تولید است.

منطقه ای که خلیج فارس نامیده می شود، هشت کشور را در بر می گیرد. سرزمینهای منطقه از آن ایران، عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر ،امارات متحده عربی و عمان است. از این تعداد، چهار کشور به دریاهای دیگر جز پارس نیز دسترسی دارند. ایران به دریای خزر، دریای عمان و اقیانوس هند متصل است. عربستان سعودی به دریای سرخ، عمان به دریای عرب و دریای عمان، و امارات به دریای عمان و دریای عرب دسترسی دارند. از هشت کشور یاد شده، سرزمین های هفت کشور کرانه ای است و تنها کشور بحرین است که به شکل مجمع الجزایر در آبهای خلیج فارس قرار دارد. ایران با نزدیک به دو هزار کیلومتر خط کرانه ای، سراسر شمال باختری، شمال و شمال خاوری خلیج فارس، شمال تنگه هرمز، شمال خلیج عمان، و گوشه شمال باختری اقیانوس هند را در بر میگیرد و روی هم دارای طولانی ترین کرانه ها در خلیج فارس است. امارات متحدده عربی با خط کرانه ای 640 کیلومتری خود از طولانی ترین کرانه ها در میان کشورهای عربی خلیج فارس برخوردار است.

کتاب پادشاهی در استوره و تاریخ ایران بحثی در زمینه کشور داری با نگاهی به نوشته ها و گفتارهای کهن و امروز در پرتو افکنی به آیین پادشاهی در ایران زمین می باشد. امید عطایی فرد این کتاب را که کنکاشی در زمینه آیین کشور داری ایرانی می باشد، در 9 گفتار و یک پیش گفتار به قلم آورده است. گفتار یکم با عنوان شاه استوره ای، به فلسفه پادشاهی و نقش استوره ها پرداخته است. گفتار دوم درباره آیین های شاهانه و آداب و تشریفات حکومتی می باشد. گفتار سوم: شاه و شهریاری و بحثی در زمینه شیوه های کشورداری. گفتار چهارم با عنوان: فره کیانی، به عنوان شرط لازم برای پادشاهی در اندیشه ایرانشهری میباشد. گفتار پنجم این کتاب به رابطه شاه و موبد در پادشاهی ایرانی پرداخته است. بحثی در باب موازنه قدرت میان دین و دولت. گفتار ششم کتاب با عنوان شاه و سپهبد. پرهیز نظامیان از سیاست در اندیشه ایرانی. گفتار هفتم با عنوان شاه و شهبانو و بحثی پیرامون سازندگی زنان همپای مردان. گفتار هشتم رابطه میان شاه و شاهزاده نام دارد. آمادگی شاهزاده برای رسیدن به فرمانروایی. و گفتار پایان کتاب، رابطه شاه با مردم خویش و چالشهای رابطه دوجانبه می باشد.

نویسنده این کتاب با انبوه منابعی که در اختیار داشته، به آیین کهن کشور داری ایرانیان و شیوه حکومتداری آنان پرداخته است و آن را با سایر مدل های حکومتی یونانی و غربی مقایسه کرده است. در تاریخ معاصر ما، نوع حکومتداری ایرانی - که هزاران سال در پرتو آن، ایرانشهر چه از لحاظ اقتصادی و سیاسی و چه از دید فرهنگی و اندیشه و تولید دانش، ابرقدرت گیتی بود - غالبا با نگاهی منفی از سوی روشنفکران و نویسندگان روبرو شده است. نویسنده در این کتاب کوشیده است، پرده های تنیده شده در این برهه بر شیوه حکومتداری کهن ایرانیان را کنار بزند و از لابلای متون، نگاه ایرانی به دستگاه حکومت و رابطه آن با جامعه و مردم را عیان کند؛ و در نهایت با نگاهی امروزی آن را در کفه ترازو قرار بدهد.

امید عطایی فرد، پژوهش های گسترده ای در زمینه تاریخ و فرهنگ و اندیشه ایران کهن داشته است و تا کنون کتاب هایی چون پیامبر آریایی، دیباچه شاهنامه ، پادشاهی در استوره و تاریخ ایران، مرز مزدایی (مجموعه مقالات و نوشتارهای نویسنده) آفرینش خدایان ، نبرد خدایان ، شگفتی های باستانی ایران زمین، ایران در پس پرده تاریخ، افسون فریدون و چندین اثر دیگر از او منتشر شده است.

نویسنده در پیش گفتار این کتاب، در باب معنای پادشاهی چنین نگاشته است: پاد : پای دارند، پاس بخش، نگاهبان / شاهی : فرمانروایی، رهبری ، دولت...
بنابراین معنای پادشاه می شود: کشوردار، نگاهبان میهن. جامعه شناسان بر این باورند که هر نظام پادشاهی لزوما استبدادی نبوده است. دیگر اینکه شاه و پادشاهی دو زمینه مستقل ، اما به هم پیوسته است. 

...روی هم رفته بر این باوریم که آیین ها و استوره های پادشاهی، کمابیش در همه نظام ها و حکومت ها دیده می شود و نباید پاره ای رخدادهای سیاسی و اجتماعی، مانع بررسی علمی وآکادمیک گردد. جامعه بشری بر سه پایه استوار بود: شاه/ میهن / مردم. گاهی شاه برای حفظ میهن ناچار به سرکوبی قوم ها و قشرهایی از مردم می گردید و گاهی مردم برای ماندگاری میهن، شاهان را برکنار می کردند. از سوی دیگر، همواره یک دور باطل در زمینه کشورداری به چشم می خورد که به گواه تاریخ هرودوت، نخستین بار داریوش بزرگ و یارانش آن را بررسی کردند و سپس بارها از سوی فیلسوفان و اندیشمندان قدیم و جدید غرب بیان گردید. این دور باطل در بردارنده سه گونه حکومت بود: حکومت فردی / حکومت گروهی / حکومت توده ای. در جهان باستان که از ترابین (تلویزیون) و تراگو (تلفن) و آواگر (رادیو) خبری نبود، پیاده کردن جمهوری (رای گیری از مردم) بسیار دشوار می نمود. در یک نمونه تاریخی می بینیم تا زمانی که اعراب از مرزهایشان خارج نشده بودند، از میان خود خلیفه ای را برمی گزیدند و بیعت می کردند. اما پس از گسترش خلافت اسلامی، نظام های وراثتی اموی و عباسی جای نظام اولیه را گرفتند. با این یاد آوری که آنان در برابر خود با سلسله ای (تشیع) روبرو بودند. افزون بر این، سلسله  هایی از صوفیان که لزوما وراثتی نبوده، تشکیل شده است که لقب شاه را برای قطب و مراد خود نگاه داشته اند.

ابوعلی محمد بن محمد بلعمی، به خواست امیر خویش، نوح بن منصور سامانی در سده چهارم هجرت، تاریخ طبری را با فاصله نیم قرن، به نثری روان و ساده به پارسی و به شیوه ای آزاد و نه وابسته به اصل، ترجمه کرد و به عنوان تاریخ بلعمی شناخته می شود. نثر تاریخ بلعمی، به نسبت کلیله و دمنه و یا تاریخ بیهقی به پارسی سره نزدیک تر است و زبانی همه فهم دارد. ملک الشعرا بهار در این باره نوشته بود: طورى ساده بوده كه پير زنان ايرانى هم قادر به استفاده از قرائت آن بوده‌اند. نویسنده تاثیر زیادی از زبان تاریخ طبری نگرفته است و این شیوه نگارش از خصوصیات دوران سامانیان می باشد که به شدت ایرانگرا بودند و به پارسی نویسی و زبان کهن اهمیت ویژه ای می دادند. اصل تاریخ طبری در باب تاریخ بشر از زمان نخست تا سده چهارم هجرت نوشته شده است. جدا از اینکه نگاهی تاریخی به این نسک تاریخی می باشد، لیک این اثر نمونه یک نثر کهن پارسی می باشد که تنها شاهنامه منثور ابومنصوری از آن قدمت بیشتری دارد درحالیکه آن نیز تنها مقدمه اش باقی مانده است. 

ابوعلی به امیرک بلعمی و حتی بلعمی صغیر شهره بود و پدر او نیز با عنوان خواجه بلعمی صاحب جاه و مقام و پایگاه ویژه ای در دستگاه سامانی بود. این پدر و پسر از ادیبان برهه خویش بودند. پدر ابوعلی وزیر امیراسماعیل سامانی بود و ابوعلی خود از حامیان استاد رودکی به شمار میرفت و در دربار هنرپرور و هنردوست و ایرانگرای سامانی، نقش والایی داشت. تاریخ درگذشت بلعمی را زمانی میان 365 تا 387 میدانند.

نمونه ای از نثر تاریخ بلعمی:

سلیمان، ‌علیه ‌السّلام از پسِ آن که مُلک بازِ او رسید، بیست سال بزیست تا مُلکش چهل سال تمام شد و عمرش پنجاه و پنج سال بود، و دیوان مسخّر او بودند . سلیمان ایشان را فرمود تا بناها کردند و مزکت های بیت المقّدس تمام کردند . پس چون وقت مرگش بیامد، بیت المقّدس شد بدان مزکت، و دو ماه آنجا بود . نان آنجا خوردی و نماز آنجا کردی و اندر نماز کردن به یک رکعت روزی و شبی بِبُردی . و آن وقت که نماز کردی، هیچ کس به نزدیکش نیارستی شدن؛ نه آدمی و نه دیو و نه پری . و اندر آن وقت که نماز کردی، اگر دیو آنجا شدی، از آسمان آتشی آمدی و دیو را بسوختی و به محرابِ سلیمان اندر هر روز درختی برستی که سلیمان هرگز ندیده بودی، ‌و سلیمان نماز می ‌کردی، و درخت با او به سخن آمدی . سلیمان او را گفتی :  تو را چه خوانند و چه کار را شایی؟

تاریخ ایران قبل از اسلام نوشته ی حسن پیرنیا مشهور به مشیرالدوله، شرح مختصری از تاریخ ایران باستان از دوران مادها تا پایان شاهنشاهی ساسانیان و حمله ی اعراب به ایران می باشد. نویسنده کتاب ، حسن پیرنیا به عنوان سیاستمدار و تاریخ نگار ایرانی شناخته می شود. او پنج دوره نماینده مجلس شورای ملی بود و در دوران پایانی حکومت قاجار نخست وزیر ایران بود. تاریخ ایران باستان از مهمترین آثار او در دورانی که وزیر معارف بود، می باشد که در سه جلد منتشر شد. کتابی که اینجا معرفی شده است، تاریخ ایران قبل از اسلام نام دارد که شرح موجز و خلاصه ای از چهارده سده ایران پیش از حمله اعراب می باشد. در این کتاب، مولف نخست در مقدمه به موقعیت جغرافیایی ایران و نژاد ایرانیان و ممسئله مذهب و شکل حکومت و جایگاه خانواده پرداخته است. سپس به صورت مختصر به تاریخ ایلام و مسئله نژاد، زبان، خط و مذهب در این دوره پرداخته است. ایلام در سه دوره از قدیم تا 2225 قبل از میلاد ، از 225 الی 745 قبل از میلاد ، و از 745  تا 645 قبل از میلاد، معرفی و در مورد شاهان و وضعیت این دوره حکومتی بحث شده است. پس از آن به دوران مادها و معرفی شاهان مشهور این برهه پرداخته است و در آخر شرح مختصری از دوران تمدن مادی نگاشته است. فصل بعد کتاب درمورد شاهنشاهی هخامنشیان از کورش بزرگ تا داریوش سوم و حمله اسکندر مقدونی نوشته شده است. نویسنده نخست به پرتو افکنی بر دوران کورش بزرگ و خدمات و جنگ های او پرداخته است.

سپس نویسنده درمورد دوران داریوش بزرگ پرداخته و تشکیلات کشوری در این دوران و جنگ ها و حد و مرزهای شاهنشاهی و خصال و ویژگی های این شاه بزرگ سخن گفته است. عنوان فصل بعد کتاب: قشون کشی اسکندر به ایران و انقراض سلسله هخامنشی می باشد. فصل بعد کتاب درباره تمدن ایران در دوره هخامنشی نوشته شده است. وسعت دولت هخامنشی، تشکیلات، داوری و مجازات، سپاه، مذهب، طبقات، صنایع، آثار دوره ی هخامنشی در پاسارگاد، تخت جمشید، نقش رستم، شوش، سروستان و فیروزآباد، زبان و خط و کتیبه ها، از گفتارهای این فصل می باشد.

در ادامه نویسنده به اسکندر و جنگ ها و کارهای او پرداخته است. پس از دوران اسکندری، به پارت ها و شاهان اشکانی می رسیم. از ارشک نخست تا اشک 27 و 28 یعنی بلاش پنجم و در نهایت اردوان پنجم ، در این فصل بدانها پرداخته شده است. فصل بعد کتاب در باب اوضاع ایران در دوران اشکانی می باشد . بسط دولت اشکانی، تشکیلات دولت اشکانی، مذهب، زبان و خط، صنایع و فنون، تجارت، مسکوکات و مذاهب خارجه، از گفتارهای این بحث می باشد. پس از اشکانیان، دوران شاهنشاهی بزرگ ساسانیان را داریم. از اردشیر اول تا یزدگرد سوم که واپسین شاه ساسانی می باشد، در این فصل به زندگی و خدمات آنها پرداخته شده است. دوران خسرون انوشیروان دادگر، از گفتارهای مفصل این بخش از کتاب می باشد.

سپس نویسنده به حمله اعراب و جنگ های آنها با ایران پرداخته است. جنگ هایی مانند ذوقار، زنجیر، پل، قادسیه، جلولا و جنگ نهاوند، در این فصل در باب آنها نویسنده قلم زده است. در فصلی دیگر نویسنده درمورد تمدن ایران در دوره ی ساسانی بحث کرده و گفتارهای چون: طبقات، تشکیلات اداری، مالیه، لشکر، داوری، روحانیون، حرفت و تجارت، روابط ایران با دول خارجه از جمله گفتارهای این فصل کتاب می باشد. در ادامه، نویسنده در بحثی مفصل به مذاهب و کیش های دوران ساسانی پرداخته است. گفتاری در باب مذهب زرتشتی، مذهب مانی، مذهب مزدک، مهرپرستی، مذهب عیسوی و بودایی از گفتارهای این بحث می باشد. بحث بعد کتاب درباب اخلاق و مجازات ها در این دوران می باشد. سپس نویسنده به زبان، کتب پهلوی، ادبیات و تاریخ و خط در این دوران پرداخته است . وضعیت معماری و حجاری، کتیبه های ساسانی و شعر و نقاشی و موسیقی که در دوران ساسانی به اوج شکوه و عظمت خود رسید، از مباحثی می باشد که در این کتاب بدانها به صورت مختصر سخن گفته شده است.

نویسنده در پایان یک نظری اجمالی به چهارده قرن ایران باستان دارد و در باب خدمات و کارهایی شگرف و بزرگی که در این دوران در راستای تمدن بشری صورت گرفته است، قلم زده است.