در کتاب انسان عشق آمده است که درآمدي بر انسان شناسي اسلامي از مسائل كلیدی انسان، شناخت خود اوست. آدمی قبل از این كه به شناخت جهان اطراف خود و نیك و بد روزگار بپردازد، باید خود را بشناسد. سرمایههای فطرت و نهاد خود را كشف نماید. با به كمال رساندن آنها، امیال نفسانی و شهوانی خود را تعدیل كند. در این صورت است كه به سعادتهای خویش نائل می‌گردد. اما اگر با غفلت و نسیان استعدادهای خود را درنیابد و آنها را شكوفا نسازد و تنها احتیاجات مادی و حیوانی خود را برآورد، گرفتار ضرر و خسران شده و از مرتبه انسانیت سقوط می‌كند. دعوت به شناخت انسان از توصیههای مهم انبیاء الهی، عالمان اخلاق و عارفان است و انسان خود نیز اهمیت آن را با تمام وجود درك می‌كند. خدا، انسان و جهان، سه محور اساسی اندیشه بشری است. در طول تاریخ، پرسشهای مهمی درباره آنها طرح شده و همه تلاش فكری انسان متوجه این سه كانون و یافتن پاسخهای درست و مناسب برای آن پرسشها است. در این میان، شناخت انسان اهمیت ویژهای دارد. در آموزههای قرآن، پس از خدا، انسان اساسیترین موضوع به شمار آمده است. ارسال پیامبران و كتب آسمانی، برای رسیدن انسان به سعادت نهاییاش صورت گرفته است. قرآن با جهتدهی علوم و معارف دخیل در تربیت و هدایت انسان، علوم مادی و سكولار را عامل اصلی انحطاط انسان می‌داند.