معانی الاخبار

در کتاب معانی الاخبار عربی - فارسی همراه بودن با اعراب گذاری کامل ترین متن عربی و فهرست الفبایی احادیث ، آیات و ابیات کتاب معانی الأخبار که کتابی حدیثی درباره معنای الفاظ و کلمات مشکل و پرکاربرد قرآن و احادیث می­باشد توسط شیخ صدوق ابوجعفر محمدبن علی بن حسین بن بابویه قمی (م 381 ق) تألیف شده است. او که از برجسته ترین محدثان و دانشمندان اسلام در قرن چهارم هجری بود این کتاب را بر اساس احادیث موجود در اصول اربعمائة (یعنی منابع حدیثی معتبر شاگردان ائمه علیه السلام) به ویژه آثار احمد بن محمد بن خالد برقی مثل معانی الأحادیث و تفسیر الحدیث و همچنین کتاب جامع الأحادیث النبویة استادش شیخ ابومحمد جعفر بن احمد بن علی قمی رازی معروف به ابن الرازی تدوین و تألیف کرده است. او در این کتاب با تکیه بر احادیث پیامبر و اهل بیت علیهم الصلاة و السلام به تفسیر و تأویل معنای حروف، کلمات، الفاظ و اصطلاحات مشکل و پرکاربرد قرآن و احادیث پرداخته است که به گفته ابن حجر عسقلانی فهم این معانی نقش بسیار مهمی در فهم احادیث و آیات قرآنی دارد و باید به چنین کتابهایی اهمیت داده و به آن مراجعه نمود. شیخ صدوق کتابش را در چهارصد و بیست و نه باب تنظیم کرده است که هر بابی را به معنای یکی از اصطلاحات و الفاظ مهم مطرح شده در شریعت اسلام اختصاص داده است و در باب پایانی (یعنی باب چهارصد و بیست و نهم) نیز نوادر المعانی یعنی معنای کلماتی را که در بابهای دیگر نمی­گنجید گرد آورده است. او تقریباً همه مطالب کتابش را به ذکر احادیث مسند اختصاص داده و در کمتر موردی به شرح و توضیح احادیث پرداخته است و در موارد فراوانی هم که نکاتی را بیان کرده است به صورت خیلی کوتاه و مختصر از آن گذشته است. وی غالباً به مباحث بسیار مهمی مثل امامت اهل بیت علیهم السلام و تاریخ آن بزرگواران پرداخته و همچنین الفاظ و اصطلاحات خود حدیث را که در فهم آن مؤثر بوده توضیح داده است. در برخی از موارد نیز یافتن تفصیل و جزئیات بیشتر درباره حدیث و شرح آن را به سایر کتاب­های خود مثل التوحید و علل الشرایع ارجاع داده است که گویای تأخر زمانی تألیف این کتاب، از دو کتاب دیگر است. او کتاب خود را در دو جزء تنظیم کرده است که جزء اول آن تا باب معنی «ذکر الله کثیراً» است و بقیه بابها در جزء دوم است. مجموع احادیث کتاب حدود هفتصد و هشتاد و شش حدیث می­باشد که حدود سیصد و بیست حدیث آن در جلد اول و بقیه آن یعنی حدود چهارصد و شصت و شش حدیث در جلد دوم آن قرار دارد که البته امروزه همه این مجموعه در یک مجلد منتشر شده است. این احادیث همگی به صورت مسند (یعنی با ذکر سند کامل حدیث) ذکر شده است و شیخ صدوق فقط در لابلای برخی از باب­ها احادیث دیگری را به صورت مرسل یا مرفوع از پیامبر و خاندان مطهر او علیهم السلام نقل کرده است که البته در سایر منابع معتبر از جمله کتابهای دیگر خود شیخ صدوق به صورت مسند یافت می­شوند و شاید به دلیل شهرت یا اعتبار یقینی آنها سندشان را ذکر نکرده است. این احادیث در مجموع چیزی حدود یکصد حدیث را شامل می­شوند. وی غالب این احادیث را برای اثبات نظرات خود در مسائلی مثل توحید، امامت و نبوت و برخی مسائل مهم تاریخی نقل کرده است. شیخ صدوق در مجموع چیزی حدود هزار اصطلاح مهم درباره مسائل گوناگون و اساسی اسلام را بر اساس روایات معتبر به طور روشن معنا کرده است که برخی از این مسائل عبارتند از: معنای کلمات: 1ـ بسم الله الرحمن الرحیم؛ 2ـ الله؛ 3ـ الواحد؛ 4ـ الصمد؛ 5ـ سبحان الله؛ 6ـ الله اکبر؛ 7ـ الاول و الآخر؛ 8ـ رضی الله و سخطه؛ 9ـ حروف اذان و اقامه؛ 10ـ الاستواء علی العرش؛ 11ـ اسماء النبی و اهل بیت مطهر او؛ 12ـ من کنت مولاه فعلی مولاه؛ 13ـ انت منی بمنزلة هارون من موسی؛ 14ـ سید العرب؛ 15ـ سیدة نساء العالمین؛ 16ـ ابوتراب؛ 17ـ الکلمات التی تلقاها آدم؛ 18ـ الذنوب التی تغیر النعم؛ 19ـ الحج الاکبر و الحج الاصغر؛ 20ـ الزاهد فی الدنیا؛ 21ـ اسلام ابی طالب بحساب الجمل؛ 22ـ الدرجات و الکفارات و المنجیات؛ 24ـ رمضان؛ 24؛ لیلة القدر؛ 25ـ اصله فی الارض و فرعه فی السماء؛ 26ـ حقیقة السعادة و الشقاء؛ 27ـ تفسیر آمین؛ 28ـ ایام الله؛ 29ـ العروة الوثقی؛ 30ـ حصن الله.