در کتاب آموزنده ی تحلیل نظری ، تحلیل تطبیقی کیفی و تحلیل تطبیقی کمی سه قسمت این کتاب را تشکیل می‌دهند. در بخش اول ، نخست یک برنامه پژوهشی در جامعه‌شناسی نظری مطرح می‌شود. به دنبال آن تحلیل‌های نظری از جمله طرح الگوی سه‌سطحی پیرامون تولید پایدار علم ، منشا‌ء هنجارهای اجتماعی و رابطه آن‌ها با نابرابری‌ها ارائه می‌شود. در همین بخش طرح اولیه یک نظریه عمومی سرمایه اجتماعی تدوین می‌شود. در بخش دوم، ابتدا شاخص‌سازی تابع عضویت فازی و واسنجی در جامعه‌شناسی عنوان می‌شود ، سپس تحلیل تطبیقی ـ تاریخی در مورد رابطه ساختار سیاسی با توسعه اقتصادی و در پی آن تحلیل تطبیقی کیفی فازی در مورد نحوه ملت‌سازی در بستر زمان ارائه می‌شود. فصول بخش پایانی، هریک به ارائه تحلیل‌های تطبیقی کمی پیرامون موضوعاتی نظیر توسعه سیاسی، توسعه اقتصادی و رابطه آن‌ها با نابرابری اجتماعی، تضادهای قومی و توسعه علمی، می‌پردازند.