در کتاب گذر زن از گدار تاریخ یشینه حاکمیت زنان در سطوح پادشاهی و فرمانروایی در ایران به دوران پیش از اسلام برمی گردد. پادشاهی زنانی چون پوراندخت و آذرمیدخت دختران خسرو پرویز ساسانی که بر اریکه تخت شاهی تکیه زدند، اگر چه مدت کوتاهی بود، اما نشانگر تسامحی بود که در پذیرش زنان در عرصه های پادشاهی در ایران آن دوران وجود داشته است . انوی بخارایی با دیدن خرابی هایی که اعراب بوجود آورده بودند کسانی فرستاد و امان خواست و تن به صلح داد. در شرح خرابی ها نرشخی می نویسد: عبیدالله زیاد فرمود تا درختان می کندند،ودیه ها را خراب می کردند، و شهر را نیز خطر بود، خاتون کس فرستاد و امان خواست صلح افتاد برهزار بار هزار درم (یعنی یک میلیون سکه نقره ) دو سال بعد سعیدبن عثمان در سال 56 ه” . ق / 675 م ) از جیحون گذشت و به بخارا آمد. باملاقات ملکه عاشق او شد زیرا خاتونی زنی زیبا و با کمال بود اما عملکرد سعید بن عثمان در بخارادر جریان اسارت گرفتن جوانان بخارایی و انتقال آنان به مدینه منجر به قتل وی توسط بردگان تحقیر شده گردید. چند سال بعد در دوران خلافت یزدبن معاویه ، مسلم بن زیاد امیر خراسان شد وبه بخارا آمد، باز همین خاتون برای جلوگیری از جنگ و خونریزی با سیاست تلطیف آمیز خود راه صلح و گفتگو را باز گذاشت .