کتاب دیوان خاقانی شروانی
بعد از گذشت بیشتر از صد سال از شروع اولین چاپ دیوان خاقانی آن هم در هند و علیرغم وجود چاپهای متعدد، همچنان اغلاط به نسبت زیادی در این چاپها دیدهمیشود. خاقانیپژوهان هنوز از در دست داشتن یک متن پیراسته محروماند و ناگزیرند پژوهشهای خود را براساس چاپهای دست و پاشکستهی موجود به انجام برسانند. نخستینِ این سه چاپ، دیوان خاقانی شروانی به تصحیح استاد علی عبدالرسولی است؛ چاپی که از پس هفتاد سال هنوز اعتبار خود را حفظ کرده و مورد استفاده خاقانیپژوهان است. رنج فراوان، دقت و ظرافتی که آن مرحوم در تصحیح دیوان خاقانی داشتهاند، ستایش برانگیز است. فضل تقدم را نیز باید برآن افزود. چنانکه از مقدمۀ ایشان بر دیوان دانسته میشود، کار تصحیح دیوان خاقانی را به پیشنهاد دوستشان «علی قراگزلو» و برپایۀ مقدماتی که آن دوست فراهم نموده بود، شروع کردهاند؛ در کنار این مقدمات از سه نسخۀ خطی استاد ملکالشعرای بهار و یک نسخۀ آقای صادق انصاری اصفهانی بهره بردهاند. چنانکه شیوۀ همروزگاران آن استاد (از جمله وحید دستگردی) بودهاست به معرفی نسخههای خطی و ذکر نسخهبدلها در متن نپرداخته و تنها برخی از ضبط های مهم را در حاشیه متذکر شدهاند، بیذکر آنکه از کدام نسخه گرفته شدهاست. همانطور که از مطالعه این دیوان استنباط میشود، در این تصحیح از نسخههای خطی زیادی استفاده شدهاست، چیزی نزدیک به ده نسخه (و شاید بیشتر). در متن عبدالرسولی اغلاط و کاستیهایی دیده میشود، ایشان در این باب نوشتهاند؛ «از خوانندگان انتظار دارم در برخوردن به اغلاط بر ما نتازند، آنچه تصحیح شدهاست، قدر شناسند و بدانند که این مایۀ زحمت که در احیاء این نسخه به عمل آمدهاست سخت جانکاه و طاقت فرسا بوده». افضل‌الدین بدیل بن علی خاقانی شروانی متخلص به خاقانی (۵۲۰ قمری در شَروان - ۵۹۵ قمری در تبریز) از جملهنامدارترین شاعر ایرانی‌تبار و بزرگترین قصیده‌سرایان تاریخ شعر و ادب فارسی به‌شمار می‌آید. از القاب مهم وی حسان العجم می‌باشد. آرامگاه او در شهر تبریز است. زادگاه خاقانی آنچنانکه از موارد بسیار در دیوان او و به عبارت‌های مختلف برمی‌آید، شهر شَروان از بلاد قفقاز در شمال رود کُر است و در بسیاری از کتاب‌های تاریخی و جغرافیایی و تذکره‌ها نیز شروان به عنوان موطن خاقانی ذکر شده است، و اینکه بعضی از تذکره‌نویسان متأخر زادگاه او را به‌صورت «شیروان» ذکر کردهاند نادرست است. از موارد متعدد در دیوان او این ابیات را می‌توان به‌عنوان شاهد نقل کرد: عیب شروان مکن که خاقانی هست از آن شهر کابتداش شراست عیب شهری چرا کنی بدو حرف کاول شرع و آخر بشر است