فتوح البلدان

کتاب فتوح البلدان: بخش مربوط به ایران اثر احمد بن یحیى بلاذرى ترجمه محمد توکل

 نخستین اثری که از فکر تاریخ مدون در تمدن اسلامی می توان یافت سیرت نویسی است که خود از نظر ارزش علممی شامل دو جنبه مختلف است.

اول: احادیث و اخباری که از روزگار جاهلیت باقی مانده است.ترتیب و اسلوب این گونه اخبار صورتی خاص به خود می گیرد و قطعیت احادیث دوران های بعد را ندارد . دوم: اخباری است که توسط صحابه و نردیکان پیامبر نقل شده است.
سر حد امکان از اشتباه و لغزش پرهیز کنند. اما چون این اخبار توسط اشخاص گوناگون نقل می شده است و اغلب با تفکرات دینی و فلسفی مردم رابطه داشته است.
بناچار اختلافات اساسی و فراوانی در انها پیدا شده است.در حقیقت تاریخ زندگانی حضرت محمد و خلفای چهارگانه با احادیث مذهبی امیخته است و تحت تاثیر همین اسلوب است که روایات تاریخی را نیز با احادیث گوناگون یک جا ذکر کرده به همان روش نقل کرده اند.اما در زمان های بعد بسیاری از نویسندگان کوشیدند تاریخ را حدیث جدا کنند و جنبه دینی را از ان بردارند؟

دکتاب فتوح البلدان: بخش مربوط به ایران اثر احمد بن یحیى بلاذرى ترجمه آذرتاش آذرنوش چاپ سال 1346 انتشارات بنیاد فرهنگ ایران

 کتاب فتوح البلدان از با ارزش ترین و معتبرترین کتابها درمورد فتوحات اسلامی و تاریخ فتوحات و چگونگی فتح هر یک از نواحی کشورهای اسلامی از زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تا زمان حیات نویسنده، یعنی (نیمه دوم قرن سوم هـ ق) به زبان عربی. مولف، حوادث و فتوحات را از هجرت پیامبر اسلام، شروع و به وصف فتوح اسلام بر حسب سرزمین ها و ولایات، در فصل هایی جداگانه پرداخته، مانند فتوحات داخل جزیره العرب، فتوح شام و شهرهای آن، فتح مصر و مغرب از جمله فتح اسکندریه، فتوح اندلس و غیره، در ضمن این موضوعات، به برخی جنبه های تشکیلات حکومتی و اداری پرداخته است. اطلاعات جغرافیائی کتاب بسیار مفید و سودمند و بخشی از کتاب، مسئله مالکیت زمین و آب، احکام اراضی و خراج است که حائز اهمیت زیادی می باشد. این کتاب، خلاصه ای است از اثر بزرگمهر و اصل کتاب «البلدان الکبیر» که مولف، موفق به اتمام آن نشده و از آنجا که موضوع «فتوحات» بر بقیه مطالب کتاب غالب است، نام آن از قرون بعدی، به «فتوح البلدان» نامگذاری شد. فتوح البلدان بلاذری یکی از مهمترین متون در تاریخ فتوحات عرب به‌ویژه در ارتباط با فتوحات در ایران است. خواندن این کتاب به همه علاقه‌مندان به تاریخ ایران و اسلام توصیه می‌شود. ساختار و تقسیم بندی کتاب: کتاب فتوح البلدان، به گونه روایی تدوین شده و در آن اخبار مربوط به فتوحات مسلمانان در نواحی مختلف به ترتیب نقل شده است. - فتوحات داخل جزیره العرب از جلمه: فتح فدک، مکه و طائف، اخبار رده، جنگهای پیغمبر اکرم. - فتوح شام و شهرهای آن. - فتح قبرس، جزیره، ارمنستان، مصر، مغرب، افریقیه، اندلس، عراق، ایران و نواحی مختلف آن تا خراسان و سند. - مباحثی چون: احکام زمین های خراج، دیوان عطا در خلافت عمر، اتم خاتم - تاریخ و تغییر خط عربی. - استعمال مهر و ضرب و نشر مسکوکات (سکه) - برگرداندن دیوان فارسی به تازی و عربی. تغییر زبان رسمی دیوان های دولتی از یونانی و فارسی به عربی. - بخش هایی از این کتاب راجع به تسخیر عراق، ری، جبال، آذربایجان، گرگان، اهواز، کرمان و ... است. به نقل از مسعودی، با اینکه کتاب و موضوعاتش درباره فتوحات است که بهتر از آن سراغ نداریم، ولی اطلاعات جغرافیایی در کتاب، بسیار مفید و سودمند می باشد.