آیینه سکندری

کتاب آیینه سکندری اثر میرزا آقا خان کرمانی

در سال هزار و سیصد و هفت هجری که حقیر کتابی در ادبیات فارسی موسوم به آیین سخنوری ساخته و پرداخته بودم و بر یکی از بزرگان عرضه نمودم پس از تمجید و تحسین بسیار فرمودند بسیار خوب ولی ما امروز مهم تر و لازم تر از لیتراتور چیز دیگری لازم داریم و آن هیستوار یعنی تاریخ است.
اما نه تاریخی که در مشرق معمول و متداول است بطوریکه خوانندگان را مقصودی از آن جز اسماع قصه و افسانه و مجرد گذرانیدن وقت و نویسنده را نیز منظوری غیر از ریشخند و خوشامد گویی و بیهوده سرایی نمیباشد.
بلکه تاریخی حقیقی که مشتمل بر وقایع جوهری و امور نفس الامری بود تا سائق غیرت و محرک ترقی و موجب تربیت ملت بتواند شد و خواننده بمطالعه صفحات ان خود را از عالم غفلت و عرصه بیخبران بالاتر بیاورد .
لاجرم طرح نوشتن و تالیف این کتاب ریختم پس از ترتیب اوراق چند پاره عوائق و موانعم پیش امد و تا سال گذشته فرصتی از برای اتمام این کتاب اختلاس کردن نتوانستم و بواسطه تراکم اشغال فراغت و جمعیت مطلوبم حاصل نشد.
سال گذشته جزم عزم بر اتمام آن کردم و کمر همت بر میان بسم و از پای نشستنم تا اینکه مجموع این فقرات را از کتب متفرقه جمع اورده در صورت اختصار برشته تحریر کشیدم.
اینک جلد محتوی بر احوال قرون اوبی سمت اتمام پذیرفت

«کتاب آیینه سکندری» کتابى‌ تاریخى‌ اثر میرزا عبدالحسین‌ خان‌ مشهور به‌ آقاخان‌ کرمانى‌ (1270-1314ق‌/1854- 1896م‌) است. این‌ کتاب‌ در پى‌ یک‌ دوره‌ تاریخ‌ نویسى‌ درباری از کتب‌ تاریخى‌ در خور توجه‌ ایران‌ در سده اخیر به‌ شمار مى‌رود. میرزا آقاخان‌ نوشتن‌ این‌ کتاب‌ را ظاهراً پس‌ از 1307ق‌/1890م‌ (تا احتمالاً 1309 و 1310ق‌/1892 و 1893م‌) آغاز کرده‌، اما چاپ‌ آن‌ چنانکه‌ در نخستین‌ صفحه کتاب‌ آمده‌، پس‌ از مرگ‌ وی‌ یعنى‌ در اواخر عهد مظفرالدین‌ شاه‌ قاجار آغاز شده‌ است‌. چاپ‌ کتاب‌ به‌ همت‌ میرزا محمودخان‌ علاءالملک‌ انجام‌ پذیرفت‌ و او همان‌ کسى‌ است‌ که‌ در سمت‌ سفارت‌ ایران‌ در عثمانى‌، در وادار ساختن‌ حکومت‌ این‌ کشور به‌ تسلیم‌ کردن‌ میرزا آقاخان‌ و دو یارش‌ خبیرالملک‌ و شیخ‌ احمد روحى‌ به‌ دولت‌ ایران‌، سعى‌ بسیار کرد. مصحح‌ کتاب‌، میرزا جهانگیر خان‌ شیرازی‌ (صوراسرافیل‌) است‌ که‌ در جمادی‌الاول‌ 1326/ ژوئن‌ 1908 به‌ دست‌ مأموران‌ محمد على‌ شاه‌ در باغ‌ شاه‌ اعدام‌ شد. در این‌ کتاب‌ که‌ مؤلف‌ مى‌خواهد در طى‌ آن‌ «احوال‌ ملک‌ دارا» را «عرضه‌ دارد»، تاریخ‌ ایران‌ به‌ 4 عصر عمومى‌ بدین‌ شرح‌ تقسیم‌ شده‌ است‌: 1. عصر خرافات‌ و اساطیر، شامل‌ احوال‌ آبادیان‌ و پهلوانان‌ به‌ شیوه داستان‌ و افسانه‌؛ 2. عصر تاریکى‌، یعنى‌ اوقات‌ مشکوکه‌، مانند عصر آجامیان‌ و پیشدادیان‌؛ 3. عصر شفق‌ آمیز، یعنى‌ اوقات‌ مظنون‌ مانند احوال‌ کیانیان‌ و اشکانیان‌؛ 4. عصر منورات‌، یعنى‌ اوقات‌ معلوم‌ به‌ نحو اولى‌. به‌ گفته نویسنده‌، مجموعه 3 جلد این‌ کتاب‌ مشتمل‌ است‌ بر یک‌ دیباچه‌ و 12 گفتار و یک‌ خاتمه‌.