ترجمه محاسن اصفهان

کتاب ترجمه محاسن اصفهان اثر حسین بن محمد بن ابی الرضاء آوی

به اهتمام عباس اقبال - ضميمه مجله يادگار درمورد تاريخ اصفهان كه در قرن هشتم هجري نوشته شده است .محاسن اصفهان از مفضل بن سعد بن حسين مافروخي اصفهاني، به زبان عربي نوشته شده كه از احوالات مولف آن اطلاع دقيقي نداريم.از چند موضع كتاب به خوبي واضح مي شود كه تاليف آن در ايام سلطنت سلطان معز الدين ابوالفتح ملكشاه سلجوقي(465-485 ه.ق.) و دوره صدارت خواجه نظام الملك طوسي صورت گرفته و در آن ايام حكومت اصفهان با نصره الدين ابوالفتح مظفر ملقب به فخرالملك بوده است. اين فخر الملك هيچ كس ديگر نمي تواند باشد مگر خواجه ابوالفتح پسر ارشد خواجه نظام الملك(434-500) و او كه در ايام وزارت پدرش در ديوان به دبيري يا در ولايات به امارت سر مي كرده، در حيات پدر چنانكه در متن محاسن نيز آمده "نصره الدين" لقب داشته ولي پس از قتل نظام الملك و رسيدن به مقام وزارت، لقب او از "نصره الدين" به "نظام الملك" مبدل گرديد و در ديوان معزي اشاره به هر دو لقب او هست. رساله عربي محاسن اصفهان، كتاب مفصلي در تاريخ يا جغرافيا يا خصوصيات اصفهان نيست بلكه رساله ايست كه آن را مولف در نعت اين شهر و ذكر محاسن آن جمع آورده و در ضمن بسيارري از فوايد تاريخي و جغرافيايي و ادبي متعلق به موطن خود را در آن گنجانيده و بيش از همه در فصاحتت عبارات و نمودن جنبه هنر انشاء خود در زبان عربي كوشيده و آن را تحفه مجلس والي اصفهان ساخته است. مترجم كتاب، حسين بن محمد بن ابي الرضا آوي نيز با رعايت همين نظر اخير، متن را به نام خواجه غياث الدين محمد بن خواجه رشيد الدين فضل الله همداني به قالب فارسي در آورده و آن را در سال 729 يعني وزارت همين خواجه براي ابوسعيد بهادر خان، به او تقديم كرده است.ليكن مترجم ترتيب اصلي متن را در ترجمه رعايت نكرده است و مطالب را به ميل خود در طي هشت باب مرتب ساخته و از خود نيز فوايد بسياري بخصوص راجع به دوره آخري حكومت ايلخانان بر ايران بر آن افزوده است.