فهرست آثار ادبی فارسی
کتاب‌های کلاسیک
ارشادالطالبین
ارشادالطالبین (یا انشاء هرکرن) نام کتابی به فارسی نوشته هرکرن فرزند متهورا داس مولتانی دربارهٔ الگوهای نامه‌نگاری اداری است. هرکرن (هریکارَنه) منشی اعتبارخان و از درباریان جهانگیر، پادشاه گورکانی هند بوده است. این کتاب به ۷ باب به نام‌های زیر تقسیم شده است: ۱. (نامه‌نگاری) سلاطین به سلاطین ۲. در اصدار فرامین ۳. در شرح پروانجات ۴. در نوشتن عرایض ۵. در نوشتن مکتوبات که ابناء روزگار با یکدیگر نویسند ۶ در نوشتن خط و قباله شرعی ۷. در نوشتن دستک و سرنامه. این کتاب در میان سال‌های ۱۶۲۴-۱۶۴۵ه / ۱۰۳۴-۱۰۵۵م نوشته شده و در ۱۷۸۱ توسط اف. بالفور با ترجمه انگلیسی در کلکته به چاپ رسیده است.
اسرارنامه
اسرارنامه''' یکی از مثنوی‌های عطار نیشابوری|مسلم‌السند فریدالدین عطار نیشابوری و احتمالاً از جمله نخستین آثار او بوده است . این اثر مشتمل است بر '''۳۳۰۵ بیت''' در '''۲۲ مقاله'''. سه مقاله نخستن آن به ترتیب دربارهٔ توحید و نعت و فضائل خلفای راشدیناست. از مقاله چهارم به بعد دربارهٔ موضوعات گوناگون تصوف است.
الهی‌نامه
{tortags,285,5}
امیرارسلان نامدار
امیرارسلان نامدار یکی از مشهورترین داستان‌های عامیانه به زبان فارسی است. این داستان را میرزا محمدعلی نقیب‌الممالک، قصه گوی ناصرالدین‌شاه قاجار برای وی می‌گفت و در این هنگام فخرالدوله، دختر ناصرالدین شاه پشت در نیمه باز اتاق خواجه سرایان می‌نشست و ماجراها را بادقت مکتوب می‌کرد و برای آنها نقاشی می‌کشید.داستان امیر ارسلان اینگونه برجا مانده است. دو داستان دیگر نقیب الممالک عبارت‌اند از «داستان‌های ملک جمشید» و «زرین ملک». در جای جای متن کتاب شعرهای متنوعی آمده که حس خوبی را به خواننده منتقل می‌کند. از روی کتاب فیلمی هم در دههٔ ۱۳۳۰ ساخته شد که بسیار پرفروش بود و یک سال بر پردهٔ سینماها بود.
انشاء ابوالفضل نوشته ابوالفضل علامی
انشاء ابوالفضل یا مکتوبات علّامی نام مجموعه‌ای به زبان فارسی از مکاتبات سیاسی، نامه‌ها، پیشگفتارها و نوشتارهای اداری تاریخ‌نگار و صاحب‌منصب هندی ابوالفضل علّامی (زاده ۱۵۵۱ میلادی) است که توسط خواهرزاده او عبدالصمد افضل محمد گردآوری شده است. ابوالفضل علامی منشی اول و معتمد اکبر شاه، پادشاه مغول یا گورکانی هند و یکی از نه وزیر بزرگ دربار او معروف به «نه جواهر» یا ناواراتان بود. ابوالفضل به اصل جدایی دین از سیاست باور داشت و آثار و اندیشه‌های او در برپایی نظام سکولار و مردم‌سالار در هند معاصر بی‌تأثیر نبوده‌است. نثر انشاء ابوالفضل پُرآرایه‌است و در آن عبارات و ترکیبات پارسی به زیبایی بکار رفته‌اند. آغاز کتاب: گوناگون نیایش مر داوری را که وجود بشر را ... انجام کتاب: شناسنده گر نیست شوریده‌مغز، نَبَهره شناسد ز دینار نغز، هنر تابد از مردم گوهری، چو نور از مه و تابش از مشتری. انشاء ابوالفضل در سال ۱۲۸۰ هجری قمری برابر با ۱۸۶۳ میلادی در سه دفتر در نوال‌کیشور هند به صورت چاپ سنگی در ۳۶۰ صفحه منتشر شد. چاپخانه آن «مطبع خاص منشی نوال‌کیشور» نام داشت و خوشنویسی آن را کالکا پرَشاد انجام داده‌است.
آینه اسکندری
در شهر اسکندریه (که بنای آن به اسکندر مقدونی منسوب است) در رأس شمال شرقی«فارس» که جزیره ای در بندر اسکندریه است، یک فانوس دریایی قرار داشت که به دست «بطلمیوس» بنا شده بود. این بنای مشهور، سرآمد فانوس های دریای اروپا و یکی از عجایب عالم قدیم بود. برفراز آن آیینه ای قرار داشت به نام آیینه ی اسکندری که تا زمان ولیدبن عبدالملک پای دار و پابرجا بود. بعدها به مناسبت این که بنای این شهر به اسکندر منسوب شد، آن بنا و مناره به نام آیینه ی اسکندری منتسب گشت. بنا بر افسانه ها و اساطیر، اسکندر برای آگاهی از شورش اهل فرنگ، این مناره را بنا کرد، آیینه ای از حکمت و طلسم ساخت و برآن مناره نهاد، و دیده بانانی معین کرد تا هنگام حمله ی دشمن، لشکر اسکندر را آگاه سازند. او با این تدبیر، دوباره، سپاه فرنگ را شکست داد. بار سوم دیده بانان غفلت کردند، اهل فرنگ آمدند، شهر اسکندریه را خراب کردند و آن آیینه را به دریا انداختند. هنگامی که اسکندر با خبر شد، آیینه را از دریا برآورد و دوباره بر سر مناره نصب کرد. برهان قاطع نصب و بنای مجدد آیینه را به ارسطو نسبت داده است. بسیاری از روایت ها و از آن جمله، اسکندرنامه ها، اساساً اختراع و پیدایش آیینه را به اسکندر نسبت می دهند. اصطلاح آیینه ی اسکندر، به اشعار بزرگان ادبیات نیز راه یافته:من آن آیینه را روزی به دست آرم سکندروار اگر می گیرد این آتش زمانی، ور نمی گیرد. (حافظ) از سخن آیینه سازم کرده اند وز سکندر بی نیازم کرده اند. (اقبال لاهوری)
بانوگشسب‌نامه
منظومهٔ بانوگُشَسب‌نامه یا بانوگشسپ‌نامه یکی از حماسه‌های ملی ایران به زبان فارسی‌است که در شرح دلاوریهای بانو گشسپ دختر رستم است. این منظومه در بحر متقارب (همچو شاهنامه) و در حدود ۱۰۰۰ بیت است. ظاهراً بانوگشسب‌نامه تنها حماسهٔ ملی ایران‌زمین است که پهلوان‌بانویی، قهرمان داستان است و در وصف جنگاوری‌هایش منظومه‌ای حماسی سروده شده‌است. نام سرایندهٔ آن مشخص نیست ولی احتمال می‌رود ناظم بانوگشسب‌نامه و همچنین منظومهٔ دیگری به نام فرامرزنامه شاعری از اهالی کورهٔ اردشیر (گور یا همان فیروزآباد فارس) و مسلمان شیعه بوده‌است. ظاهراً مآخذ بانوگشسب‌نامه[۱] شاهنامه‌های منثور و گزارشنامه‌های پهلوانان پیش از دورهٔ اسلامی در ایران بوده‌است. بانوگشسب‌نامه حماسه‌ای خوش‌فرجام است که به رشته‌داستان‌های رزمی و پهلوانی عامیانهٔ پایان دوره ساسانی مربوط می‌شود و شرح دلاوریهای بانو گشسپ است. این منظومه در بحر متقارب (همچو شاهنامه) و در حدود ۱۰۰۰ بیت است. بانوگشسب‌نامه ظاهرا تنها حماسهٔ ملی ایران‌زمین است که پهلوان‌بانویی، قهرمان داستان است و در وصف جنگاوری‌هایش منظومه‌ای حماسی سروده شده‌است. نام سرایندهٔ آن مشخص نیست ولی احتمال می‌رود ناظم گشسب‌نامه و همچنین منظومهٔ دیگری به نام فرامرزنامه شاعری از اهالی کورهٔ اردشیر (گور یا همان فیروزآباد فارس) و مسلمان شیعه بوده‌است. منظومهٔ بانو گشسپ نامه در شرح ماجراها و دلاوریهای وی است. بانو گشسب (دختر رستم)خاستگاران فراوانی داشت که هر کدام از این خواستگاران که در زیر نام‌هایشان آمده‌است هر کدام پهلوان بوده‌اند و هر کدام ماجرایی داشته‌اند در گشسب نامه که سرانجام برادر رهام یعنی گیو موفق می‌شود با او ازدواج می‌کند.
بستان العارفین و تحفة المریدین
بستان العارفین و تحفة المریدین نام کتابی کهن به فارسی درباره صوفی‌گری است از نویسنده‌ای ناشناس. برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به: دو رساله فارسی کهن در تصوف: منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفة المریدین. ویراسته احمدعلی رجائی، تهران ۱۳۵۴.
پنج گنج (یا خمسه نظامی)
نظامی گنجه‌ای (گنجوی)، جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی متخلص به نظامی (زادهٔ ۵۳۵ در گنجه - درگذشتهٔ ۶۰۷-۶۱۲) شاعر و داستان‌سرای ایرانی، ایرانی‌تبار و پارسی‌گوی حوزه تمدن ایرانی در قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی)، که به‌عنوان پیشوای داستان‌سرایی در ادب فارسی شناخته شده‌است
تاریخ سیستان
تاریخ سیستان از کتاب‌های کهن به زبان فارسی است که چندین تن (احتمالاً دو نفر) در طی سده‌های پنجم تا هشتم قمری آن را به نگارش درآورده‌اند. این کتاب جدا از ارزش تاریخی، از نظر زبان و ادبیات فارسی اهمیت بسیار زیادی دارد. از این کتاب تنها یک نسخهٔ خطی به دست آمده‌است که متعلق است به قبل از سال ۸۶۴ هجری قمری که خودش از روی نسخهٔ قدیمی‌تری نوشته شده‌است
جنت‌الاثمار
نیاز به اطلاعات شما خوانندگان؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
جواهرنامه
نیاز به اطلاعات؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
جوهر فرد
؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
خسرونامه
كتاب خسرو نامه نوشته عطار نیشاپوری فَریدالدّین ابوحامِد محمّد بن ابراهیم کدکنی نیشابوری مشهور به عطّار نِیشابوری (زادهٔ ۵۴۰ در کدکن – درگذشتهٔ ۶۱۸ هجری قمری در شادیاخ نیشابور) یکی از عارفان و شاعران ایرانی بلندنام ادبیات فارسی در پایان سدهٔ ششم و آغاز سدهٔ هفتم است. او در سال ۵۴۰ هجری برابر با ۱۱۴۶ میلادی در کدکن زاده
دوحةالاخضر
دیوان البسه
دیوان البسه دیوانی طنزآمیز به زبان پارسی است که در آن از واژگان رایج در میان جامه دوزان و بافندگان سدهٔ ۹ هجری قمری (سدهٔ ۱۵ (میلادی)) ایران بهره گرفته شده. نویسنده این دیوان مولانا محمود نظام الدین قاری یزدی است. این دیوان در سال ۱۳۰۳ - ۱۳۰۴از سوی میرزا حبیب اصفهانی در استانبول به چاپ رسید و در ۱۳۵۹ در تهران بازچاپ شد.
رباعیات خیام
روضةالصفات
روضةالصفات کتابی است منظوم به فارسی نوشته عبدی بیگ شیرازی در سال ۹۷۶ هجری برابر با ۱۵۵۹-۶۰ میلادی. این اثر درباره توصیف باغ‌های تاریخی شهر قزوین است. ویرایشی از این کتاب در سال ۱۹۷۴ میلادی در مسکو به چاپ رسید.
رونق المجالس
رونق المجالس نام کتابی کهن به فارسی درباره صوفی گری است از نویسنده‌ای ناشناس. شیخ امام ابوحفص عمر بن حسن سمرقندی آن را گرد آورد. بعدها گزیده‌ای از آن نیز بدست مردی به نام عثمان بن یحیی بن عبدالوهاب میری نوشته شد. اصل رونق المجالس کتابی است به عربی دارای ۲۲ باب. برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به: دو رساله فارسی کهن در تصوف: منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفة المریدین. ویراسته احمدعلی رجائی، تهران ۱۳۵۴.
زینت‌الاوراق
سته ضروریه
سته ضروریه نام چندین کتاب در زبان فارسی است. نام این اثرها اشاره به ضروریات ششگانه (هوا، خوراک، جنبش، نگهداشت و برونداد، احساسات، خواب و بیداری) مورد نظر پزشکان قدیم دارد. خواب، حرکت، استفراغ واحتباس، اعراض نفسانی
شاهنامه فردوسی
شرح‌القلب
صحیفةالاخلاص
فتوتنامه مولانا ناصری
فیه مافیه
'فیهِ مافیهِ''' یا '''مقالات مولانا'''، کتابی است به نثر فارسی اثر مولانا [[جلال‌الدین محمد بلخی]] (۶۰۴ - ۶۷۲ ق.) با موضوع نقد و تفسیر [[عرفانی]] و شامل یادداشت‌هایی است که در طول سی سال از سخنان مولانا در مجالس فراهم آمده‌است. این سخنان توسط مریدان مولانا نوشته میشده است. نثر این کتاب ساده و روان است و درون‌مایه‌ای ازمطالب عرفانی دینی واخلاقی دارد. سه اثر منثور مولوی فیه مافیه، [[مکتوبات (مولوی)|مکتوبات]] (مکاتیب نیز گفته میشده) و [[مجالس سبعه]] هستند. اما از میان این سه اثر منثور، [[مکتوبات (مولوی)|مکتوبات]] تنها اثری است که به قلم خود مولوی است. فیه مافیه و مجالس، گفته‌ها و آموزه‌هایی است که مولانا بیان می‌کرده و پیروان آن را می‌نوشتند. فیه مافیه، کتابی است که تدوین آن بعد از وفات [[مولوی]] (۶۷۲ ق.) انجام گرفته و طبعاً ً نامی هم که بر آن نهاده شده است از مولوی نیست. از همین رو در نسخ قدیم گاه آن را [[الاسرار الجلالیه]] و گاه فیه مافیه خوانده‌اند.ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات، جلد ۳، بخش ۲، ص ۱۲۰۶ در ظهریه برخی از [[نسخه‌های خطی]] ابیاتی نوشته‌اند که در آنها فیه مافیه به کار رفته است. به گمان [[بدیع‌الزمان فروزانفر]] نام این کتاب را از قطعهٔ زیر که در فتوحات مکیه محیی‌الدین بن عربی آمده است، گرفته‌اند: {{شعر}}{{ب|کتاب فیه ما فیه بدیع فی معانیه| اذا عایفت ما فیه رایت الدرّیحویه}}{{پایان شعر}}فیه مافیه، تصحیح فروزانفر، مقدمه کتاب فیه مافیه اولین بار با تصحیح انتقادی بدیع‌الزمان فروزانفر در سال ۱۳۳۵ شمسی در تهران منتشر شد. در زبان انگلیسی چند بار ترجمهٔ آن منتشر شده و [[آرتور آربری]] آن را با عنوان Discourses of Rumi ترجمه کرده است. تاکستون نیز آن را به نام Sign of The Unseen به انگلیسی برگردانده است. بهتر آن بود که در ترجمهٔ تاکستون نام کتاب به انگلیسی‌زبانان توضیح داده می‌شد. حتی برای فارسی‌زبانان هم معنای فیه مافیه روشن نیست. ترجمهٔ تحت‌اللفظی آن باید «در آن است آنچه در آن است»، یا با تصرف در مصراعی از شعر هاتف اصفهانی «در او هست آنچه هست در او» باشد. شاید مناسب‌تر باشد که به پیروی از آربری فیه مافیه را سخنرانی‌های مولوی بنامیم. فیه مافیه و جایگاه آن در میان آثار مولانا: توفیق سبحانی - ایران‌نامه، سال بیست و پنجم، شماره ١ و ٢، بهار و تابستان ۱۳۸۸ترجمهٔ فیه مافیه به آلمانی توسط آنه‌ماری شیمل در سال ۱۹۸۸ میلادی به چاپ رسید.
لباب‌الالباب
لُباب‌الاَلباب (تألیف‌شده در حدود ۶۱۸ ق.) نام نخستین کتاب زندگی‌نامه تألیف‌شده به زبان فارسی است. این کتاب نوشته نورالدین محمد عوفی بخاری است. در این کتاب زندگی‌نامه سخنوران ایرانی آورده شده و پیشرو این سبک در ادبیات فارسی بوده است. این کتاب به شرح حال شاعران نامدار ایرانی و نقد آثار آنان می‌پردازد. نقدهای این کتاب اغلب مبهم است و همه نویسندگان و شاعران ایرانی را تحسین می‌کند. لباب‌الالباب به دو جلد قابل بخش است. جلد نخست درباره بلندپایگان سخنور و جلد دوم زندگی‌نامه تمام سخنورانی که عوفی توانسته است از دوره طاهریان تا زمان خوارزمشاهیان آثاری از آنها بیابد. اسلوب انشاء آن بر سیاق کتاب‌های عربی یتیمةالدهر ثعالبی و دمیةالقصر باخَرزی و آهنگین و پرآرایه نوشته شده است. عوفی این کتاب را پس از نقل مکان به هندوستان در آنجا و به نام یکی از وزیران هند نوشت. این کتاب همچنان مورد توجه تذکره‌نویسان بوده و تذکره مجمع‌الفصحاء نیز بر پایه آن تألیف گردیده است. لباب الالباب محمد عوفی با تصحیح عزیزالله علیزاده توسط انتشارات فردوس تهران در سال 1391 در 520 صفحه همراه با نمایه منتشر شده است.
مثنوی مولوی
مثنوی مهر و مشتری
مهر و مشتری منظومه‌ای عاشقانه به زبان فارسی و در قالب مثنوی نوشته محمد عصار تبریزی است که در سال ۷۷۸ هجری قمری در وزن خسرو و شیرین سروده شده و دارای ۵۱۲۰ بیت است. مهر و مشتری داستان عشق میان مهر پسر شاپور پادشاه شهر استخر و مشتری، پسر وزیر شاپور است. این دو پسر از کودکی به یکدیگر دل می‌بندند و با وجود مصائب فراوانی که عشق آنها برایشان به بار می‌آورد تا پایان عمر بر سر عشق خود می‌مانند. شاعر نامدار، عبدالرحمن جامی درباره این مثنوی نوشته: «این مرد روی مردم تبریز را سپید کرده. محال است کسی در این بحر سخنی بدین خوبی تواند گفت.»[۱] این مثنوی به زبان ترکی عثمانی نیز ترجمه شده است. شیخ مولانا جمالی هم مثنوی مهر و ماه خود را به سبک مثنوی مهر و مشتری عصار تبریز سروده است
مختارنامه
مختارنامه''' یکی از آثار [[عطار نیشابوری|فَریدالدّین ابوحامِد محمّد عطّار نِیشابوری]] (۵۴۰ - ۶۱۸ قمری) از [[عارفان]] و [[شاعران]] به نام ایرانی است.
مصیبت‌نامه
منطق الطیر
هفت اختر
همای‌نامه
همای‌نامه، حماسه‌ای است به زبان فارسی. چنان که در فشردهٔ داستان این اثر دیده می‌شود، همهٔ مایه‌های یک حماسی در این منظومه فراهم آمده‌است. نبرد با زن جادو و کشتن اژدها و شیر و دد از سوی هْمای، پهلوان داستان. نکتهٔ برگزیدهٔ این سروده، بازنمودن سیمای زنی پاک و دلیر و فرزانه‌است، گُلِ کامکار، دختر شادشام. او از مردان رویگردان است، ولی سرانجام دل به هْمای می‌بندد. آن گاه که گُلِ کامکار، آهنگ پیوند با هْمای می‌کند، نبردهایی پیش می‌آید. آرایش‌های گوناگونی از شیوه نبرد و درگیری با زن جادو و با جهودگردی نابکار باز نموده می‌شود. ستیز با شیر و ببر و دد نیز از چاشنی‌های داستان است. متن این منظومه که در ۴۳۳۲ بیت است، از دید دارا بودن واژگان فارسی نمونه وار و چشمگیر است.
دیوان شمس تبریزی
مثنوی گلشن راز