پرویز ناتل خانلری در بنیاد فرهنگ ایران بنیاد فرهنگ ایران، نهادی بود پژوهشی که برای پاس، گسترش، و پیشبرد زبان پارسی در مهر ماه ۱۳۴۳ بنیان شد. بنیاد فرهنگ ایران سازمانی غیر انتفاعی و دارای شخصیتی حقوقی بود. دکتر پرویز ناتل خانلری دبیرکل بنیاد فرهنگ ایران بود. مرکز بنیاد فرهنگ ایران در تهران قرار داشت. همچنین در اساسنامه بنیاد آمده بود که بنیاد فرهنگ ایران برای پیشبرد و گسترش ادبیات فارسی و چامهسرایی که "میراث فرهنگی ایران" است بنیانگذارده شد
وظایف
گوشهایی از کتابخانه بنیاد فرهنگ ایران در ماده نخست اساسنامه بنیاد فرهنگ ایران آمدهاست که بنیاد دارای هیات مؤسسان، هیاتامنا که ترکیبی از ۱۶ نفر که برای چهار سال و به آرای بیشترین برگزیده شدهبودند و خزانهداری بود. بنیاد زیر ریاست دیبا قرارداشت. به موجب ماده دوم اساسنامهی بنیاد فرهنگ ایران،
این بنیاد وظایف زیر را برعهدهدارد:
الف - نوشتن و چاپکردن فرهنگنامههای پارسی: یکی از وظایف اساسی که بنیاد فرهنگ ایران بر عهده دارد تدوین یک فرهنگ بزرگ جامع و کامل زبان فارسی است. برای رسیدن به این مقصود چندین طرح تهیه شده و در شرف اجراست که از آن جمله یکی چاپ دقیق انتقادی کتب لغت عربی به فارسی است که در شش هفت قرن نخستین اسلامی تالیف یافته است.
ب - نوشتن و چاپکردن واژهنامههای پارسی
ج - پژوهش و بررسی در دستور زبان پارسی و تاریخ تحول و دگرگونی آن
د - برگردان و چاپ هر گونه نوشتارهای پژوهشی درباره فرهنگ ایران و زبان پارسی که به زبانهای دیگر نوشته شده باشد.
ه - گردآوری اسناد و مدارک و منابع لازم برای مطالعه و پژوهش در زبان و فرهنگ ایران.
و – پیشبرد و یاری به نگارش و چاپ هرگونه نوشتار و یا خودآموزی که آموختن زبان فارسی روان را برای ایرانیان و غیرایرانیان ساده کند
ز- همکاری با همه موسسههای ایرانی و غیرایرانی که به فرهنگ ایران خدمت میکنند.
ح - یاری در بنیان کتابخانههای همگانی
ط – تشویق و ترغیب صاحبنظران و زبانشناسان به هرگونه پژوهش و بررسی که در بهبود و درست نویسی و تکمیل خط فارسی برای سادهکردن خواندن و دقت در ثبت کلمات بشود.
پژوهشکده فرهنگ ایران پژوهشکده فرهنگ ایران، وابسته به بنیاد فرهنگ ایران، در سال ۱۳۵۱ تأسیس شد که دارای چهار رشته بود: ادبیات فارسی، زبانهای باستانی ایران، زبانشناسی عمومی و تاریخ.[۶] پژوهشکده برنامههای جهانی پژوهشی در زبانشناسی فارسی را پشتیبانی مالی نموده و برنامههایی برای دادن بورس تحصیلی به دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی داشت. بیش از سی نفر پژوهشگر دارای مدرک کارشناسی در زبان و ادبیات فارسی در این پژوهشکده با روش پژوهش آشناشدند و در شعبههای پژوهشی بنیاد با گرفتن کمک هزینه تحصیلی کارآموزی کردند.
پس از انقلاب اسلامی پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۶۰ بنیاد فرهنگ ایران و یازده موسسه فرهنگی و علمی دیگر با هم ادغام شد و از مجموع آنها موسسهای به نام «موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی » وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی که آن را اکنون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مینامند تشکیل گردید. در این زمان پژوهشکده فرهنگ ایران نیز منحل شد و دانشجویان آن به دانشکدهها و موسسات مشابه منتقل شدند. در سال ۱۳۶۹ پس از تغییر تشکیلات سازمانی، این موسسه با تصویب شورای گسترش آموزش عالی عنوان «پژوهشگاه» را دریافت کرد که تشکیلات سازمانی آن در خرداد ماه ۱۳۷۲ به تصویب نهایی سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید. در این مدت نیز پژوهشگاههایی به آن اضافه شده و یک مؤسسه از آن منشعب شد. در سال ۱۳۷۳ شورای عالی پژوهشگاه به منظور تکید بر گرایش علوم انسانی و مسایل فرهنگی در تحقیقات پژوهشگاه، عنوان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را برای این نهاد پیشنهاد کرد که مورد تصویب شورای گسترش آموزش عالی قرار گرفت.