دانلود کتاب زن در دوه قاجار اثر بشری دلریش
اكثر ازدواجها نیز، علی الخصوص در خاندانهای اشرافی به دلیل قابل اعتماد بودن اشخاص و به منظور استحکام بخشیدن به علائق فامیلی و حفظ اصالت خانوادگی در محدوده خویشاوندان صورت می گرفت. بنابراین دختران و پسران تقریباً هیچ گونه اختیاری در برگزیدن همسر آینده خود نداشتند و حتی اغلب هنگامی که هنوز در گهواره بودند آنان را برای هم نامزد می کردند و با رسیدن به سن بلوغ و یا اندکی پیش از آن به عقد یکدیگر در می آوردند.
از طرفی، بی تجربگی حرمت نهادن به والدین، و گاه فقدان احساس جنسی در دختران و پسرانی که هنگام ازدواج به بلوغ کامل نرسیده بودند، از جمله دلایل عدم اختبار کامل زوجین در امر ازدواج بود. رایج ترین شکل ازدواج، عقد دائم بود مطابق شرع، مرد می توانست تا چهار زن عقدی داشته باشد و در صورت مرگ با طلاق یکی از آنها، باز قادر بود که زن دیگری را جایگزین وی کند .
عدم تناسب جمعیتی و کثرت زنان بر مردان بیماری و یا پیر شدن سریع زنان به خاطر زایمانهای مکرر و فقدان بهداشت مصالح سیاسی و قومی، میل مردان ثروتمند و متمول به کام جویی با این دیدگاه که زن جوان، مرد پیر را جوان میکند، و داشتن حرمسرا و زنان متعدد نشانه شوکت و ثروت مرد است خود به خود نظام چندزنی را توجیه می کرد. افزون بر اینها، فرزندان بسیاری که از رهگذر این ازدواجها متولد می شدند می توانستند مایه غرور افراد شوند.
از سوی دیگر، دختران و بیوههایی که به دلایلی از ازدواج بازمانده بودند، بی میل نبودند به همسری مردی تن در دهند که همسر با همسران دیگری نیز داشت. در حقیقت دختر یا بیوه ای که از ازدواج محروم می ماند محکوم به تحمل ملامتهای بسیار بود. از دیگر شیوه های رایج ازدواج ازدواج موقت با صیغه کردن دختران و زنان بر اساس قرارداد و توافق بود. بدین طریق زن و مرد به مدت معینی که از یک ساعت تا نود و نه سال را شامل میشد با هم سپری می کردند.
صیغه نود و. نه ساله نوعی ترفند بود و هنگامی صورت میگرفت که مرد چهار زن عقد دائمی داشت و از لحاظ شرعی مجاز به عقد زن دیگری نبود. در این گونه ازدواج مرد ملزم نبود که حتماً مدت قرارداد را به اتمام برساند بلکه هر وقت که مایل بود میتوانست پیش از انقضای مدت ،قانونی از زن صیغه ای خود جدا شود و با پرداخت مبلغی به عنوان مهریه خود را از قید او آزاد سازد. کودکانی که از طریق این ازدواجها به دنیا می آمدند، از جمله فرزندان مشروع محسوب می شدند و تربیت آنها را پدر به عهده می گرفت.
البته چنانچه پدر مایل به نگهداری آنان در خانه خود ،نبود متناسب با دارایی خود مستمری لازمی در حد نیاز پیش بینی میکرد و صرف مراقبت از آنها می نمود. به همین دلیل زن صیغه ای تا مدتی پس از جدایی از همسرش حق ازدواج مجدد را نداشت تا در طی آن مدت معلوم شود که آیا وی در انتظار فرزندی هست یا خیر فرزندان زنان صیغه ای از حق الارث مساوی با فرزندان زنان دائمی برخوردار بودند. مردان معمولاً در مسافرتها و یا جنگها که از روی ناچاری به ولایات دور دست می رفتند و زن دائمی خود را به همراه نمی بردند زن صیغه ای می گرفتند در مشهد به دلیل فراوانی ،زائران بازار صیغه کردن پر رونق بود. در تهران دلالان این ازدواجها، به سراغ خارجیان نیز می رفتند .
برای خرید کتاب زن در دوه قاجار نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید و برای دانلود رایگان به ادامه مطلب مراجعه نمایید.
از جمله مواردی که مردان اقدام به صیغه گرفتن می کردند، هنگامی بود که نامزدشان به سن بلوغ و ازدواج نرسیده بود در خانواده های اشرافی، با بالغ شدن پسران در سن ۱۷ - ۱۶ سالگی و گاه در سن ده سالگی، بزرگترها برای آنان زن صیغه ای می گرفتند؛ و هنگامی که کسب و کاری پیدا می کردند، دختری از خانواده های محترم و یا دختر عمو را به عقد دائمی وی در می آوردند و بلافاصله زن قبلی پی کار خود می رفت و یا در خانه جداگانه ای سکنی می گزید.
به گزارش دالمانی زارعان نواحی شمالی برای برخوردار شدن از کار جسمی و ارزان زنان در ایام زراعت به ازدواج موقت مبادرت می ورزیدند و پس از سپری شدن فصل برداشت محصول بر اساس مدت قرارداد که شامل ایام برداشت محصول می شد از زنان جدا می شدند تنوع بخشیدن به فضای حرمسرا و همچنین محدودیت شرعی نیز در بسط چنین ازدواجهایی تأثیر بسزایی داشت. از طرفی فقر مالی نیز سبب می شد تا خانواده ها به ازدواجهای موقت دختران خویش رضایت دهند. در کرمان، به خاطر وجود فقر شدید این تمایل بیشتر به چشم می خورد؛ زیرا با سر گرفتن این ازدواج از یک سو، پدر خانواده تا مدتی از مسئولینهای مادی تأمین غذا و پوشاك یکی از افراد خانواده اش رها میشد و از سوی دیگر، به وجه مختصری که دخترش پس از جدایی به عنوان مهریه از همسر خود دریافت می کرد، دست می یافت.
صیغه کردن زنان در عرف جامعه کاملاً قابل قبول بود و زنهای صیغه ای پس از به پایان رسیدن دوره قرارداد به آسانی به عقد دائمی اشخاص دیگر در می آمدند. لازم به ذکر است که مردان در گرفتن زنان صیغه ای، از نظر تعداد هیچ محدودیتی نداشتند و این امر به توانایی مالی آنان بستگی داشت.
شکل دیگر ازدواج شامل دختران با زنانی میشد که از طریق جنگها و یا دزدیده شدن و با تجارت برده اسیر و فروخته میشدند و تحت عنوان کنیز در اختیار مردان قرار میگرفتند. در فتوحات سال ۱۲۱۰ هـ. ق آغا محمدخان، سر سلسله قاجار، در قفقار پانزده هزار دختر به اسارت درآمدند و در بازارها به معرض فروش گذارده شدند تجارت بردگان در حد بسیار محدودی در جنوب ایران از طریق بنادر رایج بود.
سدیدالسلطنه گزارش میدهد که با وجود ممانعتهای دولت انگلیس از ورود غلام و کنیز به جنوب ایران و مجازات خلافکاران، باز به صورت غیر قانونی برده وارد ایران میگشت پولاک معتقد است که این کنیزان و غلامان، آفریقایی هایی بودند که در کودکی از طریق بوشهر و مسقط و از راه بغداد و عربستان به ایران آورده میشدند اما به نظر عبدالله بهرامی غلامان و کنیزان موجود در ایران از ممالک آفریقایی ،نبودند بلکه بیشتر آنها از رعایای جنوب و بلوچستان بودند که از حیث ،رنگ، اندکی با سایر سکنه ایران فرق داشتند. با توجه به فقر رعایای ایران در عهد قاجار و شيوع قطاع الطريقي و جنگها که همواره به اسارت زنان و دختران منجر میشد، گفته بهرامی صحیح تر به نظر می رسد. مقارن با نهضت مشروطه، آصف الدوله حکمران خراسان بابت وصول مالیات رعایا را مجبور به پرداخت مبالغی هنگفت کرد. به دنبال آن مردم قوچان برای تهیه مبلغ مورد نظر به فروختن دختران خود تن در دادند . " پاره ای از قبایل گرد ،نیز در ازای گرفتن مبالغی، دختران خود را به فروش می رسانیدند.
حتی گاهی دختران ارمنی نیز به مسلمانان فروخته می شدند و در صف کنیزان جا می گرفتند . " وضعیت این غلامان و کنیزان با ذهنیتی که از بردگی در اذهان عموم وجود دارد، اساساً متفاوت بود. آنان تنها برای کار در خانه نگهداری می شدند و در واقع جزئی از اعضای خانواده به حساب میآمدند حتی در بسیاری موارد ممکن بود به نکاح یکی از اعضای خانواده در آیند که در این صورت، خود به خود آزاد محسوب میشدند یک مرد بر حسب تمول خود می توانست هر تعداد کنیز که بخواهد خریداری کند کنیز موظف بود علاوه بر انجام کارهای خانه به امبال جنسی ارباب خود نیز پاسخ مثبت دهد و از آنجا که جزء اموال ارباب خود خوب می شد ضرورتی هم به جاری کردن خطبه عقد و اجرای مراسم نبود . همچنین در صورتی که وی از ارباب خود دارای فرزندی می شد، ، فرزندش نیز با فرزندان از حقوق کا کاملاً مساوی برخوردار می گردید .
