دانلود کتاب پذیرش اسلام در ایران اثر اصلان غفاری
قدیمی ترین آثار باستانی و ساختمانهای باشکوه و کتاب ها و نوشته ها و سروده ها و آهنگها و آبادانی ها و کشورگشایی ها و ویرانی ها و جنگها و کشتارهای بی دریغ در جهان، بستگی به دین دارد. روی هم رفته بررسی تاریخ وقایع عالم و تاریخ تمدن و فرهنگ ملل بدون در نظر گرفتن دين و أغراض وأميال و تعصباتی که از دین و اعتقادات سرچشمه گرفته، امکان ندارد. برخی گمان کرده اند که دین از ترس است. شک نیست که به نام دین اوهامی وحشت آور تخیل و به مردم تلقین شده است ولی پیدایش دین از ترس نیست.
غریزه جویندگی که به اصطلاح مغانه آن را «مهردانش گویند، بشر را به طرف نظربازی در افکار دینی کشانیده و این کشش در صورت سادگی خود امری طبیعی و روحانی و دور از هرگونه اغراض بوده است. در آن روزی که گلها می سرشتند به دل در نامه ایمان نوشتند با بررسی و ژرف نگری در کیفیت و چگونگی انتشار و گسترش ادیان گوناگون می بینیم که سرعت انتشار و قبول آنها از طرف مردم یکسان نبوده و به صورت های گوناگون بوده است. مثلاً می ا می بینیم و عیسویت تا قرن چهارم میلادی به گندی پیش رفته و در این قرن، یعنی حدود چهار قرن بعد از عیسی کنستانتین امپراتور ژم آن دین را دین رسمی و اجباری قرار داده و در این کار از هرگونه زورگویی و خشونت و تخریب و قتل نیز خودداری نکرده است. تازه بعد از او مردم دوباره به دین پیش برگشته اند و باز سالها طول کشیده که عیسویت به عمق در اذهان و معتقدات مردم رسوخ نموده و مقبولیت عامه پیدا نماید.
شرح کشت و کشتارهایی که به منظور بسط و گسترش این دین، یعنی همان دینی که مدعی هستند پیامبر آن گفته اگر کسی به صورت شما سیلی زد، طرف دیگر صورت خودتان را نیز ارائه دهید تا سیلی دیگری بزند، و شرح دیوان تفتیش عقاید و فجایع و قتل عام ها که تا قرون ۱۱ و ۱۲ میلادی ادامه داشته از بحث ما خارج است ولی به طور خلاصه می توانیم ادعا کنیم که عیسویت از دین هایی بوده که به فوریت و به سرعت انتشار پیدا نکرده، بلکه به گندی و به مرور و حتی به زور جای خود را باز کرده است. برعکس عیسویت می بینیم که دین «مهر» یا «میترائیسم» در قرن سوم پیش از میلاد و دین «مانوی، در قرن سوم پس از میلاد و دین اسلام در قرن هفتم میلادی با چنان سرعتی پیشرفت نموده که مایه حیرت و شگفتی بیشتر تاریخ نویسان شده است.
در مورد انتشار سریع ادیان باید در نظر داشت که اگر زمینه لازم برای گسترش یک دین یا عقیده وجود داشته باشد، بدون شک آن دین با سرعت از طرف مردم قبول و منتشر خواهد شد ولی اگر زمینه مساعد و لازم وجود نداشته باشد، صدها سال طول خواهد کشید تا آن هم به زور شمشیر یا عوامل دیگر آن دین به مردم تحمیل شود.
دین مهر یا میترائیسم که آورنده و پیام آور آن به نام مهر یا میترا با میترا یا مسیحا یا میشا بوده (۱) در اندک زمان جهان قدیم را زیر سلطه خود آورده و آیین مردم و امپراتوران رم و شاهان اشکانی شده و با جود اینکه دینهای بعدی از محو و نابودی آثار آن کوتاهی نکرده اند، از دیوارهای ها درین در جزیره بریتانیا تا دیوار چین، و همچنین در شمال آفریقا همه جا می توانیم آثار آن دین را پیدا کنیم. شگفت آنکه نوشته اند این دین به وسیله سه دزد دریایی به رم رفته و رواج پیدا کرده است. دین «مانی» نیز همین وضع را داشته است و با وجود این که هیچ دولت و مقام رسمی از آن پشتیبانی نکرده، این دین در خاور و باختر جهان باستان پراکنده شده است.
با آن که مانویان از سوی پیروان و متعصبان دینهای دیگر مورد آزار و ستم و شکنجه و قتل قرار می گرفته اند این مؤمنان در عقاید خود راسخ تر و پابرجاتر شده و حیات زیرزمینی خود را ادامه دادهاند. چون موضوع بحث ما چگونگی گسترش و انتشار دین اسلام و پذیرش آن، آن هم در ایران است، از ورود به مبحث مهر و مانی خودداری میکنیم و اگر مجالی یافتیم تا آنجا که مدارک اجازه دهد این دو دین را نیز مورد بررسی جداگانه قرار خواهیم داد.
همانند دین مهر و مانی میبینیم که دین اسلام در قرن هفتم میلادی با سرعت بی نظیری در زمانی کمتر از یک قرن قسمت بزرگی از دنیای قدیم را فرا میگیرد و در این مدت کلیه ملل گوناگون هویت اسلامی پیدا میکنند و از دینهای قدیم جز اقلیتی ناچیز باقی نمی ماند ادعا شده و حتی احادیثی نقل کرده اند که اسلام دین شمشیر است و مسلمانان اولیه اسلام را به زور شمشیر به همه تحمیل کرده اند.
اگر سطحی قضاوت و داوری شود، می توان آن را قبول کرد و زود از آن گذشت ولی اگر ژرف نگری کنیم، خواهیم دید که تحمیل عقیده با زور شمشیر آن هم به آن سرعت امکان ندارد. به ویژه آنکه در اسلام گفته اند اهل کتاب می توانند با قبول جزیه (۱) دین خود را نگه دارند. شکی نیست که توده مردم نسبت به دین آبا و اجدادی خود متعصب و سختگیر هستند و در عالم سختگیری و تعصب حاضر نیستند حتی با از دست دا دن جان و مال، دست از ایمان و عقیده خود بکشند. چطور شده که پس از گذشت یک نسل اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران در حالی که میتوانستند قبول جزیه نموده و دین خود را نگه دارند، دست از دین سابق خود کشیده به صورت مسلمانان آن هم مسلمانان متعصب و دو آتشه در آمده اند؟ باید در نظر داشت که اگر قبول جزیه از لحاظ مادری زبانی داشته مزایایی نیز برای جزیه دهنده در نظر گرفته شده بود که از آن جمله معافیت از جهاد و حفظ جان و مال آنها به وسیله مسلمانان بوده است.
با نهایت شگفتی می بینیم که از دو قرن اولیه اسلام تاریخ و نوشته ای بر جا نمانده به طوری که نوشته اند اولین کتاب در اسلام اواسط قرن دوم هجری نوشته شده است که آن هم کتاب تاریخ نبود، بلکه موضوع کتاب در فقه و امثال آن بوده است. حبیب السیر می نویسد: به قول بعضی از مورخان عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریح المالکی که یکی از مشاهیر زمان خود بوده، اولین کسی که در اسلام به تصنیف کتاب قیام نموده. (متوفی به سال ۱۵۱، ص ۲۱۵، ج (۲) و فقط از اواخر قرن دوم به بعد است که تاریخ نویسی شروع و واقدی (۱) و بلاذری و طبری شرح فتوح و مغازی نوشته اند. باید دید چه عاملی سبب شده که در قرن سوم نیاز به تاریخ نویسی احساس شده است و چرا پیش از آن این کار را نکرده اند
