...کتاب ترجمه مفاتیح العلوم را (کلیدهای دانش) اسم نهادم واسه ی آن‌که مدخل دانش است و برای بیش‌تر دانش‌ها به اندازۀ کلید است. پس هر کسی آن را بخواند و مطالبش را به خاطر بسپارد و سپس در کتاب‌های علمی به دقت بنگرد، با آن علوم آشنا می‌شود و به رازهای آن‌ها پی می‌برد. اگرچه با آن علوم بیگانه باشد و با اهل آن دانش‌ها مصاحبت و هم‌نشینی نکرده باشد... کتابی که کلید همهٔ دانش‌ها باشد و دشواری‌های صنعت‌های پیشین را آسان کند و رمزها و اصطلاح‌های هر گروه از دانشمندان را برداشته باشد، همان رمزها و اصطلاح‌هایی که فرهنگ‌های موجود از وجود آن‌ها خالی است. مَفاتیحُ العلوم (به معنی:گشایندهٔ دانش‌ها، کلید دانش‌ها) دانشنامه‌ای است که ابوعبدالله کاتب خوارزمی بین سال‌های ۳۷۶-۳۷۲ هجری قمری نوشته است و یکی از کهن‌ترین دانشنامه‌های دورۀ اسلامی می‌باشد و تا امروزه ارزشمند شمرده می‌شود. طبقه بندي علوم با ارسطو آغاز شد. دانشمندان و نويسندگاه اسلامي اين طبقه بندي را گسترش دادند و بر آن افزودند و كتاب هاي بسيار پديد آوردند. احصاء العلوم فارابي يكي از نخستين كتاب هايي است كه در اين زمينه تأليف شده است. اين دايرةالمعارف گونه اي است از علوم و معارف كه با زباني ساده و شيوا هر يك از علوم را توضيح داده و شاخه هاي آن را برشمرده است. این کتاب را در دو بخش (مقاله) تدوین شده. بخش اول، شامل علوم شریعت و آن مقدار از علوم عربی (ادبیات و زبان‌شناسی عرب و تاریخ) است که به این مبحث مربوط می‌شود. بخش دوم در علوم عجم (مردم غیرعرب) است؛ یعنی علوم ایرانی‌ها، یونانی‌ها و دیگر ملت‌ها.