فارسی ناشنیده

کتاب فارسی ناشنیده اثر حسن انوشه - غلامرضا خدابنده لو

در کتاب بسیارجالب فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و فارسی‌شده‌ی کاربردی در افغانستان نظام واژگانی که در برگیرنده ی تمام کلمات کاربردی و غیر کاربردی در یک زبان است، نمی تواند غیر قابل تغییر باشد. زیرا با رشد و ضعف زبان، در نظام واژگان نیز تغییر ایجاد می شود و چندین عامل اساسی در آن نقش دارد. به طور نمونه زبان کشورهای همزبان افغانستان و ایران در اثر حمله و یورش اقوام و قبیله ها باعث از بین رفتن یک واژه و یا افزون شدن برخی از کلمات و واژگان جدید در زبان آن دو کشور شده است. به طور نمونه واژه های نماز، روزه، خمس و… زمانی در زبان فارسی دری و فارسی نبوده ولی با رشد اسلام این کلمات وارد این زبان و یا جایگزین برخی از کلمات دیگر شده اند. همین طور با رشد فناوری و تکنولوژی کلماتی جدیدی وارد فارسی شده است، در پی آن، این واژگان جدید باعث یک سری تفاوت ها بین دو کشور شده اند. وام واژه در افغانستان به سبب هم جواری و نزدیکی جفرافیایی با هند، پاکستان و کشور های پار دریا بیش تر ترکی فرارودانی، هندی و اردو است. از آن جایی که هند و پاکستان سال ها تحت حاکمیت انگلیستان بوده اند، از طریق آن دو کشور واژه های انگلیسی بسیاری وارد فارسی افغانستان شده اند. این روند در سال های اخیر که افغانستان با کشورهای غربی بویژه امریکا و انگلیس در جنگ با تروریسم هم خوان شده است رشد بیش تری یافته است. در دیگرسو، بودوباش چندین ساله ی روس ها در افغانستان بسیاری از واژه های روسی را وارد فارسی آن دیار کرده است. این وام واژه ها بیش تر در حوزه های علمی و فنی و نظامی حضور گسترده دارند. از طرف دیگر، چندین زبانی بودن افغانستان بسیاری از واژه های پشتو و… را به ناچار وارد فارسی کرده است ترکیب هایی که در فارسی افغانستان وجود دارند و در فارسی ایران کم رنگ شده اند یا استفاده نمی شوند مانند: کلمه «دل» که از ترکیب آن این واژگان ترکیبی را می یابیم؛ دلبند، دلنواز، دلربا، دلربا (ساز) دلدار، دلگیر، دلپسند، دلبر، دلشاد، دلگرم، دلخوش، دلبد، بددل، دل آرا، دل آرام، دل آغا، دلجو، دلجویی، دلکشا، دل نادل، دل تکار دل، بــــاد دل، دلرو، دل درد، دلکلان، دل آویز، راز دل، درد دل، دل پاره، کوردل، دو دل، بنددل، دل آسا، دلپذیر، دل گزید (اصطلاح تاجیکی)، دلسرد، دلجوش، آزرده دل، دل آزرده، شیردل، پردل، رحمدل، کهندل، خوشدل، دل آزار، دل پاک، پاکدل، دلجان، سنگدل، مهردل، بزدل،چرک دل، کم دل، دلکشا، دودل، بیدل، دل در گمان، سخت دل (قسی القلب عربی)، ساده دل، شیرین دل، صاحبدل، صافدل، دلصاف، دل آگاه، بیگدلی، قلب دل (قلب بمعنی جعلی وخراب)، بزرگدل،غم دل، دلخراش، دل کفک، سیه دل، دل سیاه و… و به همین شیوه ترکیب هایی مانند: پرنده ای را که در ایران بوقلمون می گویند، در فارسی دری فیل مرغ و یا دراز گوش به جای الاغ و خرگوش و کتابچه/ دفترچه، رنگ آبی/ آبی رنگف خودرنگ/خود نویس، روشنی انداز/ نور افگن و چهارمغز/ گردو، سیماب/ جیوه، شفاخانه/بیمارستان، ناخوش/مریض بیمار، شیر یخ/ بستنی، مانده نباشی/ خسته نباشی، کاغذپران/ بادبادک، تباشیر/گچ، تفنگچه/ هفت تیر. تیزاب/ اسید، بالا پوش/ پالتو، مرکز گرمی/ شوفاز و… که نشان از تفاوت های ترکیبی بین دو کشور دارند...