کتاب فرهنگ توصیفی زبان شناسی تاریخی اثر مهرداد نغزگوی کهن
فرهنگنامه های زبان شناسی 7 با دقت به زیاد شدن مطالعاتی که در حوزۀ زبانشناسی اجتماعی صورت میپذیرند و افزودهشدن بر شمار واژهها و اصطلاحهای تخصصی در این حوزۀ میانرشتهای و نیز با توجه به آنکه تاکنون فرهنگی توصیفی در این حوزه نگاشته نشده است، تدوین فرهنگی توصیفی که دربردارندۀ مهمترین و پربسامدترین واژهها و اصطلاحهای تخصصی حوزۀ یادشده است، ضروری مینمود. بنابراین هدف از تدوین نوشتۀ حاضر، گردآوری مجموعۀ اصطلاحات فنی شاخهای میانرشتهای از زبانشناسی و جامعهشناسی بوده است که با نام جامعهشناسی زبان معرفی شده است. چنانکه صاحبنظران این حوزۀ میانرشتهای همواره آگاه بودهاند و تأکید کردهاند، جامعهشناسی زبان اصطلاحی است که در برابر عبارت sociologi of lamguage به کار میرود و برابری که برای واژۀ sociolinguistics برابری صحیح تلقی میشود، زبانشناسی اجتماعی است. شاید مهمترین دلیل بیتوجهی به برابرگزینی در برابر دو عنوان انگلیسی یادشده، تشابه موضوع مورد مطالعه در این دو حوزۀ مطالعاتی باشد. در هر دوحوزۀ مطالعاتی یادشده زبان در بافتهای اجتماعی گوناگون و در ارتباط با مسائل اجتماعی مختلف بررسی میشود؛ اما آنچه کاربرد دو برابر مجزا را ضروری میسازد، تفاوتی است که میان سوگیری مطالعات در این دو حوزه وجود دارد؛ در جامعهشناسی زبان که از آن با عنوان زبانشناسی اجتماعی کلان نیز نام برده میشود، نقش زبان و مسائل زبانی در ارتباط با مسائل جامعهشناختی بررسی میشود که موضوع اصلی مورد مطالعهاند؛ حال آنکه در زبانشناسی اجتماعی که از آن با نام زبانشناسی اجتماعی خُرد نیز یاد میشود، کاربرد زبان در بافتهای اجتماعی گوناگون بررسی میشود. در این حوزۀ مطالعاتی از بررسی مسائل زبانی به ارتباط این مسائل با مسائل جامعهشناختی رسیده میشود و تأثیر بافتها و مسائل اجتماعی بر هر زبانی بررسی میشود. بنابراین از آنجا که مخاطبان این فرهنگ توصیفی در وهلۀ نخست، دانشجویان رشتۀ زبانشناسی در نظر گرفته شدهاند، عنوان فرهنگ توصیفی زبانشناسی اجتماعی عنوانی صحیح و مناسب دانسته شد. با وجود اینکه نگارش فرهنگ حاضر تلاشی برای ترفیع دانشجویان زبانشناسی در حوزۀ میانرشتهای زبانشناسی اجتماعی بوده است؛ اما با توجه به میانرشتهای بودن واژهها و اصطلاحهای موجود در این فرهنگ، دانشجویان جامعهشناسی که مطالعۀ زبان خواه و ناخواه بخشی از دلمشغولیهای پژوهشی آنها است و نیز دیگر علاقمندان به مباحث جامعهشناسی و زبانشناختی نیز مخاطبان این فرهنگ توصیفی در نظر گرفته شدهاند و بنابراین کوشش شده توصیف هر مدخل تا حد توان ساده، روشن و جامع باشد.