نظام آل سعود

کتاب نظام آل سعود نوشته نورالدین شیرازی

آلِ سُعود، سلسله‌اي منسوب به سعودبن محمدبن مِق�'رِن كه از 1148ق/1735م ب بخشي از به جزيرۀ عربستان فرمان رانده است و اكنون نيز بر كشور عربستان سعودي كه نام خود را از آن سلسله بر گرفته، فرمان مي‌راند. فرنگيان اين نام را سَعود مي‌نويسند و مي خوانند. زمينۀ تاريخي: ضعف روزافزون سياسي امپراتوري عثماني كه از سالها پيش مايۀ پديد آمدن جنبشهاي جدايي خواهانه و پايه‌گذاري دولتهاي خودمختار و نيمه مستقل در پاره‌اي از قلمرو اين امپراتوري شده بود، در اوايل سدۀ 12ق/18م در شبه‌جزيرۀ عربستان نيز رخ نشان داد. پس از چيرگي عثمانيها بر شبه جزيرۀ عربستان، شايد مهم‌ترين واقعه در منطقه ورود بازرگانان اروپايي به‌ويژه انگليسي به سواحل خليج فارس و اقيانوس هند بود (پترسون، 466-467) كه به نوبۀ خود به تسلط انگلستان بر كرانه‌هاي خليج فارس، براي پيشگيري از نفوذ فرانسه و روسيۀ تزاري بر هند، انجاميد و بعدها نقش عمده‌اي در سرنوشت شبه جزيرۀ عربستان بازي كرد («خاورميانه و شمال آفريقا »، II/605). به رغم آنكه شريفان هاشمي به نيابت از خليفۀ عثماني بر حجاز، سرزمين مقدس مسلمانان، فرمان مي‌راندند، در گوشه و كنار شبه جزيره كساني سر از فرمان خليفۀ عثماني و شريف قريشي بر تافتند و درفش استقلال برافراشتند: خاندان مَك�'رَمي اسماعيلي مذهب در درۀ نَج�'ران نزديك مرزهاي شمالي يمن، امام زيدي يمن در ارتفاعات اين منطقه، خوارج در عُمان و قبيله بني‌خالد در واحه‌هاي غرب قَطر بر كرانۀ خليج‌فارس، هريك داعيۀ استقلال داشتند (هاپ وود، 54, 55). در اين ميان سعودبن محمدبن مِق�'رِن بن مَر�'خان بن ابراهيم (د 1137ق/1724م) از قبيلۀ مسالخ و از اعراب عَنَزه، به تدريج در دِر�'عِي�'ه و برخي از واحه‌هاي كوچك اطراف، امارتي تشكيل داد (حمزه، 335) و چون درگذشت، پسرش محمد با محمدبن عبدالوهاب، مؤسس وهابيت، هم‌پيمان گشت و جانشينان او نيز از همين راه به تدريج نيرو يافتند و بر بخش مهمي از شبه جزيرۀ عربستان چيره شدند.