دانلود کتاب تاریخ و تمدن ایلام اثر یوسف مجیدزاده
فهرست شاهان ایلامی شوش پس از دوازده بادشاه آوان به همین شمار از پادشاهان سیماش نام می برد ۳۵ که به احتمال متعلق به سلسله جدیدی در کوهستانهای لرستان در شمال جلگه شوش بوده اند. رقم دقیق دوازده که با رقم دوازده پادشاه أوان مطابقت میکند غیر واقعی می نماید و باید به آن با شک و تردید نگریست.
ما صرفاً أن شمار شاهان سیماش را که با همسایگان غربی خود در تماس بوده اند و نام آنها در مدارك مربوط تاریخی برده شده مورد توجه و قبول قرار می دهیم. به ندرت این پادشاهان از خود مدرکی بر جای گذاشته اند. شاید به این علت که آنها در سیماش (خرم آباد) می زیسته اند و نه در شوش در تمام دوران گوتیها که حدود سال ۲۱۱۹ قم به پایان آمد و مدتی حدود يك قرن به درازا کشید، نام ایلام تنها در کتبیه های گرداً حاکم لاگاش برده شده است. وی در نوشته روی یکی از پیکره هایش اظهار می دارد که با نیروهای خود برانشان در ایلام فایق آمده است.
و در نوشته ای روی یک مهر ادعا میکند که شوشیها از شوش و ایلامیها از ایلام به نزد او آمدند تا معد نین گیرسو خدای حامی شهر لاگاش را بسازند. بنابراین چنین مشهود است که به هنگام سلطة گوتیها بر شمال بابل ایلام چیزی بیش از دست نشانده ای برای لاگاش نبوده است در طول دومین قرن از فرمانروایی پادشاهان سیماش ایلام بار دیگر چهره ضعیفی به تاریخ ارائه کرد. در این زمان سلسله سوم اور پر ایلام فرمان می راند که در سال ۲۱۱۲ قم اور نمو آن را تأسیس کرده بود.
در حالی که سرزمینهای یست جلگه خوزستان به دست سومریها افتاده بود. سرزمینهای مرتفع آن در شرق (انشان) به صورت نیمه مستقل بودند و سیماش در شمال آزاد و بدون تاریخ باقی ماند. مهمترین فرمانروای سلسله اور شولگی حکومتش فلمر و فرمانروایی خود را به لحاظ سیاسی و نظامی گسترش زیادی داد در ایلام آثار متعددی از خود برجای گذاشته است.
او در هجدهمین سال سلطنت خویش یکی از دختران خود را به همسری به فرماندار و رهشه داد و در سی و دومین سال پادشاهیش دختر دیگرش را به ازدواج فرماندار انشان درآورد. با این پیوندهای سیاسی در سرزمینهای تقریباً خراجگزار کوهستانی مرزهای شرقی و غربی جلگه ،شوش امنیت به وجود آمد؛ اما در مورد انشان پیوند یاد شده چندان مؤثر نیفتاد و شولگی یك بار به آنجا لشکر کنید شولگی همچنین دست کم نه بار به سرزمینهای شمالیتر شوش در کوههای زاگرس یعنی به سر زمین لولوبیها لشکر کشی کرد. از سوی دیگر، پس از فتح شوش در بیست و هشتمین سال سلطنت شولگی ((۲۰۶۶ ق.م) به نظر می رسد که شوشیها فرمانروایی بین النهرینیها را بدون خونریزی پذیرفته باشند.
چرا که اندکی پس از اشغال شوش در می یابیم که یک فرماندار از جانب شولگی به حکومت شوش گمارده می شود. فرمانداری که شاید حتی ایلامی نیز نبوده است. با اطمینان می توان گفت که در زمان جانشین شولگی شخصی به نام زریقوم که ایلامی نبود به فرمانداری خوش گمارده میشود (۲۰۲۳ ق م) این شخص را بیشتر شولگی به فرمانداری أشور گمارده بود و تا شش سال قبل از انتساب وی به سمت فرمانداری شوش، تا سال ۲۶۰۲ قم، در آن مقام باقی مانده بود. بنابراین ظواهر نشان میدهد که در شوش با اقتدار کامل ،حکومت، آرامش و صلح برقرار گردیده بود.
این صلح و آرامش شاید ناشی از آن بوده است که شرنگی به اهمیت کنار آمدن با کاهنان پی برده بود. حفریات شوش مدارکی را آشکار ساخته که نشان می دهد شولگی کارهای ساختمانی گسترده ای را برای معبد این شوشينك خدای حامی شهر شوش، به انجام رسانیده است. در يك كتیبه سنگی شولگی بیان می دارد که او «پادشاه نیرومند اور سومر و اکده معبدی را برای «سلطان خود. خداوند این شو شینده بر پا ساخت افزوده بر آن، هدایای وقفی شونگی برای معبد جدید این شرشينك بسیار متعدد بوده است. تعدادی از این هدایای برجای مانده است. پادشاهان بعدی ایلامی آنها را به عنوان هدایای وقفی در زیر بی معابد گذاشتند. ۲۵ شولگی همچنین مکان مقدسی را برای يك الهه يك گرز را که استادانه ساخته شده بود، به نام فرمانروای خود به این «بانوی شهره هدیه کرده اند.
همچنین یک مهره عقیق از شوش پیدا شده که شولگی آن را برای سلامت همسر خویش... به مادر خود الهه نین - گاله (بانوی بزرگه همسر خدای سومری ماه هدیه کرده است. ۳۷ امکان دارد که این مهره به هنگام غارت اور به دست ایلامیها به شوش آورده شده باشد. شرنگی در اواخر حکومت چهل و هشت ساله خویش طرح دفاعی جدیدی را برای مرزهای پادشاهی اور پایه ریزی کرد که برای سه نسل پس از وی با برجا ماند. تا آنجا که مدارك کتبی در ارتباط با اقتصاد سومریها نشان میدهد. در این طرح شولگي يك «لژیون خارجی، ایلامی تشکیل داد و با پرداخت حقوق سیاه مزدوری از کوه نشینان اطراف جلگه شوش به وجود آورد و بدین طریق کسانی را که می توانستند برای حکومت وی خطرناک باشند به پاسداران مرزهای خود مبدل ساخت مزدوران این لژیون از شوش، انشان، سیماش و دیگر مناطق ایلامی گرد آمده بودند و بخشی از آنان را اسرای جنگی تشکیل می دادند. این ایلامیها در گروههای پنج تا بیست و پنج نفری گردهم می آمدند و جیره روزانه آنها عبارت از نان جو و آبجو بود.
فرماندهی آنان را یکی از کارگزاران بلند پایه پادشاه اور به عهده داشت که «نماینده بزرگ پادشاه نامیده می شد و می توان او را فرمانده نگهبانان مرزی در برابر ایلام و کوه نشینان شرقی به شمار آورد. در زمان استقرار این «لژیون خارجی، ایلام مدت زمانی طولانی آرام بود. در سال ۲۰۲۰ قم أمرين (۲۰۴۶-۲۰۳۸ قم) جانشین شولگی، علیه هر هنور به انشان لشکر کشید و آن را تصرف کرد و با این پیروزی تمامی منطقه شرق را به زیر سیطره خود درآورد.
سه سال پیش از این لشکر کشی زریقوم به عنوان فرماندار از آشور به شوش منتقل شده بود وی بیش از هشت سال در آن مقام باقی ماند آفرین خود هیچ گونه فعالیت ساختمانی را در شوش به عهده نگرفت اما چندین لوح گلی از زمان جانشین وی شرسسین (۲۹-۲-۲۰۳۷ (قم) در شوش به دست آمده است. بر خلاف فروتنی شولگی در برابر این شوشین او خود را مغرورانه دسر - سین خدای گونه محبوب اقلیل خدا. سلطان نیرومند بادشاه اور و چهارگونه جهانه می خواند و در ششمین سال پادشاهی شوسین، برای نخستین بار از زمان سقوط پادشاهی اوان در دویست سال پیش یکی از پادشاهان سیماش چهره خویش را از تاریکیهای تاریخ آشکار ساخت. نام این پادشاه گیرنم است.
فهرست شاهان شوش وی را نخستین پادشاه از شاهان دوازده گانه سیماش به حساب می آورد اما این ادعا با حقیقت وقف نمی کند. اوج با ارزشی از شوش به دست آمده که همزمانی این سلطان را با شوسین به اثبات می رساند. در این لوح آمده است که نماینده گیرنم در دربار اور تعدادی گوسفند را از شوسسین دریافت می دارد. شرین نیز همچون پدر خویش شولگی یکی از دختران خود را به زنی به فرماندار انشان داد.
برای خرید کتاب تاریخ و تمدن ایلام نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید و برای دانلود رایگان به ادامه مطلب مراجعه نمایید.
در دومین سال پادشاهی توسین (۲۰۳۶) ق م) نماینده ای از سوی همین فرماندار به نام دیلهوپ فرزند اکوت به پایتخت اور وارد شد و شاهزاده خانم را در یک سفر طولانی به سمت فارسی (بیضا) همراهی کرد. این شاهزاده خانم به همراه خود مقدار زیادی کوزه های روغن، کره، خامه، دوغ، آبجو و غیره حمل می کرد. وی به سخنی میتوانست حدس بزند که سی سال بعد برادرش ایی سین به صورت یک زندانی همین جاده را خواهد پیمود. ضمن گسیل داشتن شاهزاده خانم به انشان برای همسری فرماندار آن منطقه شوسین اقدام به تحکیم پایه های موقعیت خویش کرد در طول نه سال حکومت تنها دوبار برای سرکوبی کوه نشینان شورشی که سر نامیده می شدند به کوههای زاگرس تشکر کنید. لشکر کشی نخست محققاً برای به دست آوردن غنایمی چون مس قلع و مفرغ بوده است که به سعید خدایان عمده در تیپور حمل گردید.
از طلایی که شوسسین به غنیمت برده بود. فرمان داد تا پیکره ای از او ریخته شود زیرینگر فرماندار زینلی در کتبیمهای ایلامی زیزلی اسیر و به اور برده شد. زینلی به احتمال محلی در کوههای لرستان در غرب خرم آباد بر ساحل کرخه علیا بوده است. دومین لشکر کشی که به احتمال خود شوسین در آن شرکت نداشت. عمدتاً علیه زینلی تدارک دیده شده بود. چرا که ایندئو فرماندار جدید آن خود را با دیگر شاهزادگان سرزمینهای کوهستانی متحد کرده بود. تمامی یازده فرمانداری که با هم متحد شده بودند دستگیر گردیدند و در سال پایانی سلطنت شوسسین (۲۰۲۹ ق م) به بین النهرین برده فعالیتهای ساختمانی شوسسین در زمینه معبد سازی در شوش تسلط او بر منطقه را به خوبی آشکار می سازد.
اما هنگامی که اینیسین، فرزند جوانتر شوسین در سال ۲۰۲۸ قام به حکومت سلسله سوم اور رسید. در ایلام احساس گردید که زمان آزادی نزدیک شده است. در سومین سال حکومت ابی نوش از فرمانهای دربار اور سرپیجی کرد و در سال ۲۰۲۰ نقوم بود که پادشاه سیمان از قدرت خویش برای حمله به سرزمینهای بست جنوب بین النهرین اطمینان کافی حاصل کرد. اکنون دیگر ازدواج چهار سال قبل دختر ایبیسین با ترکین خنده میگریش فرماندار زینلی برای او سودی نداشت. پادشاه سیماش شهرهای شوش، ادامدون و اوران در شمال شرق را متصرف گردید. ایی - سین که اینک تنها مانده بود تصمیم به مقابله با پادشاه سیمان گرفت. پس از زمینه سازیهای مذهبی لازم با سیاهی عظیم به ایلام آمد و شهرهای یاد شده را بازیس گرفت. پادشاه سیماش دستگیر و به اور فرستاده شد.
يك منبع سومری نام او را البيلوا ثبت کرده است. اما فهرست شاهان شوش او را انبی سلوفن می خواند که ظاهراً جانشین گیرنم بوده است. پنج سال بعد، به احتمال در سال ۲۰۱۶ قم، به رغم کاهش قدرت سلسله سوم اور در بین النهرین، اینیسین بار دیگر به ایلام که اکنون سر به قیام برداشته بود. تشکر کنید. او این بار به هر فنور حمله کرد. چهاردهمین سال پادشاهی اینیسین به و سالی که وی در آن با سیاهی عظیم بر هوهنور و سرزمین انشان تاخت و آنها را مطیع ساخه نامگذاری شده است. این لشکر کشی آخرین کوشش سلسله رو به زوال سوم اور برای در بند نگاهداشتن جلگه شوش بود. حمله های قبایل سامی آموریان غربی و فرار ایشی مارا، فرماندار منصوب سومریان در ماری قدرت اینی مین را تحلیل برد.
از این رو، پادشاه جدید سیماش در اتحاد با شاهزاده زینلی و دیگر مردمان کود نشین سو توانست يك بار دیگر به جنوب بین النهر بن حمله برد. اینیسین که ناامیدانه در اور به دفاع از خود پرداخته بود، مجبور گردید، «کاخ خویش را ترك كند و از راه کوه سبوم به سر زمین ایلام به انتهای انشان برود. پس از اسارت این سین به ادعای اوریان، ایلامیها به كمك مردم سرد شهر اور را به تلی از خاک مبدل کردند. پادشاه سیمان سیاه خود را در معبد بزرگ شهر اور مستقر کرد. پیکره تانا، خدای سومری ماه و دیگر خدایان به همراه ایی سین به انشان برده شد. اینیسین در تبعیدگاه خویش در ایلام در گذشت متاسفانه در هیچ یک از مدارک موجود نام بادشاه سیماش که پادشاهی اور را. راض کرد. برده نشده است. فهرست شاهان شوش در ا مورد قابل اعتماد نیست زیرا در این فهرست میان گیرنم و نبی لوهن نام سه شاه که به ترتیب به سلطنت رسیده اند برده نشده است.
پس از انبی لوهن نام پادشاهی به اسم کیندتو برده شده است. حال آنکه یکی از پادشاهان سیماش که نام او در فهرست نیامده می بایستی پیش از وی قرار گیرد. این بادشاه پس از انبی لوهن و بیش از کیندتو حکومت می کرده است. چنین برمی آید که فاتح ابی-سین باید هوتران تمتی بوده باشد. این پادشاه سیماش در خاطره نسلهای بعدی ایلامی ماند. در قرن دوازدهم پیش از میلاد شیلهای این شوشینان نام او را در جدول اجداد خویش قبل از چهار پادشاه سیماش که در آن زمان شناخته شده بودند. قرار میدهد برای نامی که شایستگی پیشاهنگی فهرست شاهان را داشته باشد. صاحب نام می بایست کار بس عظیمی همچون سرنگون ساختن بادشاهی اور را به انجام رسانیده باشد. این نظریه کاملا با نام سالی که بر لوحی از شوش به دست آمده مطابقت دارد؛ سالی که در آن هرتران متمتی فرمان داد تا بیکره ای از وی از جنس سلة .. مفرغ ساخته شود.
به احتمال این پادشاه پس از انقراض سوم اور پیروزمندانه قدم به شهر شوش گذاشت و فرمان داد تا بیکره ای از وی بسازند و آن را برای سپاس تقدیم معید این شوشينك کنند (حدود ۲۰۰۵ (قم). به هر صورت ایلام در دوره بادشاهان سیماش نتوانست به زندگی مستقلانه خود ادامه دهد. اور به دست شاهزادگان توانایی چون ایشیی مارا از ایسین و نایلانوم از لارسا افتاد و آنها سرانجام شوش را بار دیگر به تصرف بین النهرین در آوردند. سپرده سال پس از سقوط اور به دست ایلامیها ایشی ارا بر ایلام استیلا یافت و پس از چند سال دختر خویش را به ازدواج نایب السلطنة هوت سیمنی در آورد.
وی که یک ایلامی بود شاید بر هرتران متمنی بوده باشد. همین مدارک جزئی نشان میدهد که وارتان بادشاهی اور همان سیاست قدیمی بین النهرین را در مورد ایلام معمول می داشتند که عبارت بود از فشار نظامی به همراه ازدواجهای سیاسی پس از کیندتر (حدود ۱۹۹۰ تا ۱۹۷۰ ق م) که چهره وی برای ما چندان روشن نیست. شخصیت شناخته شده ای به نام ایندتوی اول با عنوان پادشاه سیماش بر تخت شاهی نشست نام کامل این پادشاه در فهرست ساهان شوش
