کتاب در کشور شوراها اثر محمد علی اسلامی ندوشن
نوشته ها و یادداشت های سفر اتحاد جماهیر شوروی سفر به روسيه، ازبكستان، تاجيكستان سفر به اتیحاد جماهير شوروي بر اثر دعوتي بود كه از جانب « مؤسیسة ايراشناسي آكادمي علوم شوروي» صورت گرفت. در پائيز 1352 طی يك ماه از شهرهاي مسكو و لنين گراد (پطرزبورگ)، و سپس در شرق از دوشنبه (مركز تاجيكستان) و تاشكند و سمرقند و بخارا در ازبكستان، ديدن كردم. «دوست و دشمن دربارة شوروي زياد حرف زده‌اند، ولي من در اين كتاب كوشيده‌ام كه نه اين باشم و نه آن. حالتي برتر از دوستي و دشمني هست و آن بينش به انصاف است.» «همين طرح بيطرفانة موضوع موجب گشت كه هواداران و مخالفان شوروي، هر دو از اين كتاب ناخشنود شوند. گروهي براي آنكه از آن انتقاد كرده بودم، و گروه ديگر براي آنكه بقدر دلخواه آنان از آن انتقاد نكرده بودم.» «نخستين مشكل آن است كه زندگي روحي مردم وابسته به دستگاه عظيم دولت گرديده و اين دستگاه كه قدرت بلامعارض است، به علت همين بلامعارض بودن به صورت كانون منحصر مجذوبيت و مرعوبيت درآمده است. ...جذب مي‌كند: براي آنكه هر كس هرچه بخواهد بايد از او بخواهد، و او آن را نمي‌دهد مگر آنكه خواهنده را در قالب دلخواه خود بگنجاند. در نتيجه كساني كه به او روي مي‌برند، بايد ناگزير از استقلال فكر و ابتكار و سرزندگي خود چشم بپوشند.» ...اگر قرار باشد كه سوسياليسم نيز كم و بيش با همان شيوه‌هاي دنياي كهنه و شكست خورده راه بسپرد، تنها رنگ حكومت تغيير كرده و حال آنكه آنچه دنيا تشنة آن بوده‌است، جامعة متفاوت است، نه حكومت متفاوت...