کتاب آفرینش و تاریخ اثر ابونصر مطهربن طاهر مقدسی
در بین نوشته های بازمانده از اين روزگار، كتاب آفرينش و تاريخ، تقريبآ حالتي منحصر به فرد دارد؛ دايره‌المعارفي است از فلسفه، اسطوره‌شناسي تطبيقي، تاريخ، جغرافيا، دين‌شناسي، جهان‌شناسي، و رستاخيزشناسي؛ و در تمام اين زمينه‌ها، گاه، اطلاعاتي عرضه مي‌دارد كه در هيچ كتاب ديگري نمي‌توان يافت. بيش از هزار و پنجاه سال از عمر اين كتاب مي‌گذرد. سالِ تأليف آن سيصد و پنجاه و پنج هجري است، يادگاري از درخشان‌ترين ادوارِ تاريخ تمدنِ ايران عصرِ اسلامي؛ دوره‌ي خردگرايي و اومانيسم، عصر فارابي و رازي و اخوان‌الصفا. در حقيقت تصويري است جامع از تلقي مردمان باستان و سه قرن اولِ عصرِ اسلامي نسبت به جهان، از آغاز آفرينش تا پايان آن. و از اين چشم‌انداز بخشهايي از اين كتاب، براي ما، همان ارزشي را دارد كه مسخ كاينات، اثر اُويد، براي جهان غرب و يونان باستان داشت...