کتاب کاپیتولاسیون و عرضه چی ها اثر علی اصغر شریف
کاپیتولاسیون ماخوذ از لغت kapitulation به معنی قراردادیی است که به سبب آنها، شهروندان یک دولت در قلمرو دولتی دیگر از نظر امور حقوقی و کیفری، تابع قانونهای کشور خود هستند و آن قانونها را کنسول آن دولت در محل اجرا میکند، از این رو آن را در فارسی حق قضاوت کنسولی نیز گفتهاند. اینگونه قراردادها را اغلب دولتهای اروپایی با دولتهای آسیایی و افریقایی میبستند، زیرا دستگاه قضایی این کشورها را برای حمایت کافی از شهروندان خود توانا نمیدانستند. در رساله حقوق بینالملل خصوصی آمده است: «برای کاپیتولاسیون معانی مختلفی ذکر شده که مهمترین آنها عبارتاند از: ۱ــ کاپیتولاسیون در لغت به معنای فصلبندی و طبقهبندی مطالب است؛ ۲ــ بعضی از اروپاییان میگویند کاپیتولاسیون به معنای متارکه جنگ است، زیرا مسلمانان معتقدند که بین کفار و مسلمین هیچوقت صلح دایمی نباید وجود داشته باشد و به همین جهت، این معاهدات درواقع جنگ بین کفار و مسلمین را متارکه کرده و به طور موقت صلحی بین آنان برقرار میسازد؛ ۳ــ کاپیتولاسیون عبارت است از معاهداتی که به موجب آن بیگانگان حق اقامت در کشور دیگری را برای خود تحصیل و از برخی حقوق و مزایا به طور اختصاصی بهرهمند میشوند و به عبارت دیگر کاپیتولاسیون عبارت است از حق قضاوت خارجیان در کشور بیگانه.»