تاریخ رنسانس نوشته ی سدنی دارک و ترجمه این اثر از شادروان احمد فرامرزی می باشد.

معمولا نام رنسانس یا زنده کردن اروپا، بر یک مدتی از تاریخ اطلاق می شود که از فتح قسطنطنیه در سال 1453 به وسیله ترکان عثمانی آغاز می گردد و به مرگ الیزابت ملکه انگلیس در سال 1603 خاتمه پیدا می کند. در تاریخ دنیا جز صد و پنجاه سال اخیر، هیچ گاه مدتی مساوی با صد و پنجاه سال رنسانس یعنی از فتح قسطنطنیه تا مرگ الیزابت حوادث شگرف روی نداده است. زیرا دوره مذکور، دوره حوادث عظیم و ظهور رجال و نوابغ  بزرگ، پیشرفت صنایع ظریفه و ادبیات و اصلاحات مذهبی و اجتماعی و رواج علوم جدید و مخاطرات متهورانه و اکتشافات زیاد و دوره انتقاد آزاد توام با جرات و شجاعت و عصر مسرت و خوشگذرانی و روزگار ارتجاع و انحطاط و زمان تخریب و تعمیر و دوره قدرت و نفوذ پادشاهان و شاهزادگان و تیره بختی توده و اکثریت به شمار می آید.

در اواخر قرن سیزدهم برای اولین بار کاغذ در مغرب اروپا ساخته شد و ساخته شدن کاغذ واقعه تاریخی شگرف است که تاثیر خیلی بزرگ و عمیق در رنسانس اروپا داشت. زیرا اگر کاغذ در خود اروپا ساخته نمی شد، علم انتشار نمی یافت و تعلیم و تربیت پیشرفت نمی کرد و اگر تعلیم و تربیت عمومی نمی شد، این تمدن عظیم به وجود نمی آمد.

پیش از آن در قرن دوم میلادی کاغذ را در چین اختراع کردند و سپس در قرن نهم میلادی، عرب ها کاغذ سازی را فرا گرفتند. سیصد سال بعد از آن در ایتالیا کاغذ ساخته شد و پس از آنکه صد و پنجاه سال از تاریخ ساختن کاغذ در اروپای غربی می گذشت، نخستین کتاب با چاپ حروفی در شهر هارلم ( در هلند ) به طبع رسید و در سال 1477 ، کاکستن چاپخانه ای در وستمینستر دایر کرد.

ساختن کاغذ در اروپا و اختراع چاپخانه دو رکن مهمی بود که رنسانس اروپا بر آنها استوار گشت، زیرا این دو دستگاه وسیله و افزار نشر علوم جدید فرهنگ و دیانت جدید بود و اگر این وسیله در کار نبود، ارزمس نمی توانست قدرت و وسیله ای برای نشر افکار و عقاید خود به دست آورد و هیچ گاه تورات به دست فقرا و بینوایان نمی رسید.

قرن سیزدهم قبل از دوره رنسانس دوره راجر بیکن راهب فرنسیسکانی فارغ التحصیل دانشگاه آکسفورد بود. زیرا او نخستین شخصی است که بر ضد جهل و تحکم و استبداد مقامات رسمی و روحانی قیام کرد و اولین فردی است که برای تجارب علمی اصرار ورزید و بسیاری از تحولات صنعتی و ماشینی را که در عصر حاضر به وجود آمده است ، پیش بینی کرد.

قرن چهاردهم، ناظر یا شاهد ادبیات بود. زیرا مقدار اندکی از ادبیات که در قرن های تاریک به وجود آمده است، همه به زبان لاتین نوشته شده بود. ولی چون دانته ایتالیایی، کمدی مقدس را به زبان ایتالیایی نوشت، ادبیات جدید شروع شد و بعد از یک قرن ، ویکلیف تورات را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و "چوسر" داستان های "کنتربوری" را نوشت که صورت یا نمونه ای از زندگانی خالص ملت انگلیس است که سعادت انسانی را در قرن طلائی، از قرن های وسطی مجسم می سازد.

هرگاه ما بخواهیم برای سهولت و آسانی، سقوط قسطنطنیه را آغاز رنسانس بخوانیم، حقا می توانیم پترارک شاعر ایتالیایی که در سال 1304 متولد گشته و در 1374 وفات یافته است، پدر علم جدید بخوانیم. این شاعر زبان یونانی را نمی دانسته، ولی دوست وی بوکاچیو شاهکارهای هومر را مخصوص او به زبان لاتین ترجمه کرد.

لوئی یازدهم اصول وطن پرستی و آئین عالی میهن دوستی را از ژاندارک ، محبوب ترین قدیسه ها که تخمش را در سرزمین فرانسه پاشید، فرا گرفته با عقل و کیاست و تدبیری که ذاتی او بود، بدون رحم و شفقت برای نابود کردن و برانداختن اصول منحوس خانه بر انداز ملوک الطوایفی و رژیم مخرب خان خانی که در ادوار پادشاهان سلف بر سر قدرت و نفوذ ، با پادشاهان و حکومت مرکزی دم از همسری می زدند، کمر همت به میان بست.

به طور خلاصه وضع اروپا در سال 1453 ازین قرار بود: کاغذ در آن قاره رواج داشت و چاپخانه اختراع گشت. دانته بزرگترین قصیده ایتالیایی خود را با نهایت فصاحت و بلاغت و منتهای عظمت و جلال سروده بود که با جذاب ترین اسلوب از خیال عصر عقیده و ایمان، توصیف و تعبیر کرد. بوکاچیو قصاید نغز و شیوای خود را انتشار داد و جورج بیکن روح بحث و تحقیق و شک و تردید را بیدار کرد. ویکلیف با شاگرد بوهیمیائی خود ژان هس بر ضد افتضاح کشیش ها قیام کرد و کتاب مقدس را در دسترس عامه مردم گذاشت، گو اینکه ویکلیف تا آخر عمر نسبت به کلیسای کاتولیکی وفادار ماند.کشاورزان بر ضد ظلم و استبدادی که آنها را از پای در آورده بود، شورش کردند و روح توجه به علم و دانش در مردم دمیده شد. کلیساها نسبت به درماندگان و بینوایان دلسوزی می کردند و آنها را یاری می دادند.

بخشی از گفتار آغازین کتاب

هرکس مطالعه مختصری در علل ترقی و انحطاط اقوام گیتی داشته باشد، می داند که تریاق هر ملت و شاه بیت پیشرفت هر قوم، پیدایش رشد ملی است و هر عقب افتادگی و انحطاط نیز مولود عدم رشد مذکور است. رشد ملی نیز جز در سایه بسط فرهنگی صحیح و بالا رفتن پایه معرفت افراد و اطلاع از موجبات پیشرفت یا علل انحطاط اقوام جهان میسر نیست و حصول آ نیز پس از تعمیم سواد، بسته به نشر کتاب ها و مولفات پرمایه ایست که زائیده افکار بزرگان و متفکرین مللی باشد که مراحل اولیه را پیموده و به سر منزل مقصود رسیده باشند.

موثر ترین این مولفات برای ملتی که بخواهد مراحل تازه ای را در زندگی اجتماعی خویش بپیماید، آن قسمتی است که همان مراحل را از نهضت ملل مترقی نشان دهد. چه ، همان گونه که یک کاروان برای اینکه آسان و بی خطر به منزلگه مقصود رسد، ناچار است همان جاده ای را در پیش گیرد که کاروان های سلف آنرا پیموده و در مواقع خطر، باتلاق ها و بیابان های بی آب و علف و پرتگاه های آنرا تشخیص داده، جاده بی خطری را اختیار و علائم و آثاری از خود باقی گذاشته اند تا آنها که بعد می آیند، در پرتو آن، راه را از چاه  و جاده  را از پرتگاه تشخیص داده و بی خطر به منزلگه دلدار رسند. مللی هم که می خواهند راه ترقی را بپیمایند و خود را به کاروان تمدن جهان رسانند، ناچار باید همان راهی روند که رهروان پیشین رفته اند و مدت ها برای یافتن راه تازه در  بیغوله ها و جنگل ها و بیابان های مخوف و کمرهای کوهساران حیران و سرگردان نمانند و اوقات خود را بیهوده برای تحصیل حاصل تلف نسازند. بلکه جاده کوبیده و راه رفته را دنبال کنند.

بخشی از سخن مترجم

کتاب " علی حقیقتی بر گونه اساطیر " برگرفته از سخنرانی دانشمند ارجمند و روشنفکر بزرگ عصر ما جناب اقای دکتر علی شریعتی است که در تاریخ 15 و 16 اسفندماه سال 1347 در حسینیه ارشاد ایراد شده است . برای معرفی این کتاب چند صفحه ای که عجیب حال خواننده و مخاطبش را تحت تاثیر قرار میدهد باید بگویم که  امکان ندارد کسی آن را بخواند و اندیشه اش درگیر نشود و آتشی در دلش شعله نکشد و هزاران سوال بی پاسخ در ذهنش شکل نگیرد و اساسا اغلب نوشته های دکتر شریعتی به اینگونه است که بعد از خواندن یا شنیدن آن ، خواب ارواح خفته را آشفته میسازد و ذهن هر کسی را دعوت میکند به اندیشدن . کتاب " علی حقیقتی بر گونه اساطیر " درواقع تلاشیست برای شناخت نوع شخصیت امام علی (ع) نه به عنوان یک شخصیت صرفا مذهبی یا رهبر یک مذهب ، بلکه شناخت امام علیست به عنوان یک انسان از دیدگاه یک انسان شناس . و به همین جهت دکتر شریعتی ابتدا بحث انسان و درد انسان بودن و بیگانگی انسان با این دنیا را مطرح میکند و اثبات میکند که هر انسانی به صورت فطری نیاز به اسطوره دارد و انگاه با منطق نشان میدهد که حضرت علی (ع) اسطوره ایست که همه احساسات مطلق را در وجود خود دارد و اگر پرومته رب النوع فداکاری ، هرکول رب النوع قدرت ، ونوس رب النوع زیبایی و دموستنس مظهر زیبایی سخن است و اگر رومئو و ژولیت اسطوره های عشق هستند ، علی رب النوع همه ی زیبایی هاست . واگر همه ی این رب النوع ها خیالی و ساخته ذهن بشر هستند علی واقعیت دارد.

ابومسلم خراسانی یکی از شخصیت های مشهور و بزرگ تاریخ ایران در دوره ی اسلامی است اما بهمان نسبت که نام و سرگذشت او شهرت یافته نکته های مبهم در زندگی وی بسیار است بخصوص که پس از چندی، در طی قرنها ابومسلم کم کم بصورت قهرمانی افسانه ای در آمده و گروه های مختلف داستانهای فراوانی راجع به او پرداخته اند. رواج این داستانها نیز به طرز شگفت انگیزی سر گذشت وی را با روایات نادرست و افسانه ها آمیخته و حقیقت واقع را از نظرها پنهان داشته است. مثلا با همه شهرت ابومسلم به نسبت خراسانی ، نه تنها گروهی در خراسانی بودن او تردید کرده اند بلکه در ملیتش نیز سخنهاست و نظرهای گوناگونی درین موضوع اظهار شده است. نام و نسب و خانواده و تربیت و ابتدای سرگذشت او در تاریکی و ابهام فرو رفته است و کمتر کسی از آن پرده برداشته زیرا اکثر مردان معروف جهان پیش از آن که بزرگ  و معروف شوند، مانند دیگر مردم عادی، کسی به جزئیات زندگانیشان توجهی نداشته است که همه ی وقایع مربوط به آنان را جایی بنویسند تا بعد به کار آید و روایاتی که پس از بلند نام شدن آنان درین باب پرداخته اند اغلب تحت تاثیر شخصیتی است که بعد پیدا کرده اند.

اما راجع به این که ابومسلم چگونه می اندیشید و در طرفداری از دعوت عباسیان و کمک به استقرار خلافت عباسی چه هدفی داشته است و چه فکرهایی در سر می پرورانده، عقیده ها مختلف است و مقاصد حقیقی او، چنان که باید ، کاملا روشن نیست حتی پس از آن که به این کار توفیق یافته و به رهبری او دعوت عباسی در ایران به ثمر رسیده و دامنه ی آن به عراق کشیده شده است و به سقوط دولت اومی پایان یافته، باز هم وقایع حیات ابومسلم خالی از ابهام نمانده است. از طرفی علاوه بر اختلاف اسناد و روایات، احساسات ملی برخی از نویسندگان و محققان معاصر ایرانی سبب شده است که گاهی به بعضی نکته های باریک کمتر عنایت کنند. بدیهی است که افکار وطن دوستانه ی این گروه درخور همه گونه احترام است ولی تحقیق در تاریخ موضوعی دیگرست و درین کار باید با نهایت بی طرفی و بی نظری و فقط با تکیه بر اسناد معتبر سخن گفت و حقایق را هرچه باشد بیان نمود در باب آنچه سند و دلیلی در دست نیست و یا شک و تردیدست به صداقت اقرار کرد که : باطمینان چیزی نمی توان گفت و یا اظهار نظر ممکن نیست.

کتاب حاضر به خصوص برای مطالعه ی جوانان فراهم آمده است بنابر این در نگارش آن سعی شده که مطالب در کمال سادگی و باختصار بیان شود و کتاب از نقل قولهای طولانی گرانبار نگردد تا در خور حوصله ی آنان باشد اما در عین حال برای نوشتن آن از مطالعه ی کتابها و مآخذ گوناگون، تا حد اکثر امکان، خودداری نشده است. در استفاده از اسناد و منابع نیز اهتمام نویسنده در این بوده که بیشتر بر مدارک دست اول و معتبر تکیه کند و هریک از مآخذ را باصطلاح ارزیابی نماید. برای آن که خاطر خوانندگان را ملول نکرده و نیز بی سند و دلیل سخن نگفته باشد مآخذ کار را بجای آن که بر حسب معمول در پایین هر صفحه یاد کند در پایان کتاب به ترتیب فصلها ذکر نموده است.

اگر این اثر ناچیز بتواند حتی یک تن را با گوشه ای از سرگذشت کشور ما و یکی از مردان نامور تاریخ ایران مختصری آشنا کند نویسنده شادمان است که افتخار خدمتی نصیبش شده است.

بخشی از مقدمه دکتر غلامحسین یوسفی نویسنده کتاب ابومسلم سردار خراسان

خواجه ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی در سال 385 هجری قمری در روستای حارث آباد از توابع بیهق در خراسان بزرگ پا به جهان گذاشت و در سال 470 هجری قمری ازین گیتی رخت بربست. بیهقی دبیر مشهور دوره ی غزنویان تحصیلات نخستین خویش را در نیشابور شروع کرد و پس از دریافت فضائل به دیوان رسالت محمود غزنوی راه پیدا کرد و در آنجا شاگرد و زیر دست خواجه بونصر مشکان رئیس دیوان بود. بیهقی جایگاه و ارج بلندی در کنار استاد و مرید خویش به دست آورد و بو نصر مشکان بسیار بدو اعتماد و علاقه داشت و مسئولیت نبشتن نامه های مهم دیوانی بدو محول شد. مهمترین اثر بیهقی ، تاریخ بیهقی در شرح آل سبکتگین می باشد که شامل آغاز حکومت غزنویان تا برهه سلطان ابراهیم را شامل می شود.