کمتر کسی است که با ادبیات روس آشنایی نداشته باشد و تعدادی چند از کتاب های این ادبیات غنی را مطالعه نکرده باشد. در میان نویسندگان بزرگ و آثار مشهور آنها، میخاییل شولوخف )1905-1980)جایگاهی خاص و ویژه دارد. این نویسنده، زاده منطقه قزاق نشین دن بود و در طول دوران زندگی خودش شاهد جنگ های داخلی روسیه بود و همین مسیله را میتوان در اغلب آثار او یافت. شاهکار او به نام دن آرام نیز که در سال 1965 برنده جایزه ادبی نوبل شد نیز در همین حال و هواست.

کتابی که در این مجال به معرفی آن میپردازیم مجموعه ای از داستان های کوتاه این نویسنده به نام گرداب است. ادبیات روس به حق وبه اذعان بسیاری از صاحبان نظر، ادبیاتی تاریک و تلخ است. تلخ کامی که میتوان در تمامی اجزای داستان چون فضا، مضمون و قهرمانان وحتی پایان داستان حس کرد. سبک نگارش شولوخف نیز همین خصوصیت را دارد و همه داستان های این کتاب تنش های دوره بحرانی روسیه و نیز نظریات وتغییرات سیاسی و حزبی را در بر میگرد.

داستان های این کتاب اگرچه کوتاه ولی سراسر شامل نگرش و دید سیاسی نویسنده و نیز جانب داری او از کمونیسم است و پایان های خاص و تکان دهنده آن در ذهن می ماند. هوش و ذکاوت شولوخف در اولین داستان این کتاب به نام سومی کاملا مشهود است. این داستان درباره سه دکمه است که هرکدام از لباس یک نفر می باشند که در اینجا هر کدام از این سه دکمه به دفاع از نظریات صاحب خود میپردازند.یکی از پالتوی اربابی بورژوا، دیگری از یونیفرم یک فرمانده ارتش سرخ و سومی از لباس یک دانشجوی عضو حزب کمونیست. این داستان که که تنها 5 صفحه است حاوی نظریات، تفاوت ها و ضدیت های این سه قشر است که به هوشمندی در مقابل هم می ایستند.

داستان دوم به نام خال نیز داستانی شبیه به یکی از داستانهای شاهنامه ولی در بستر جنگ های داخلی روسیه است. جنگی که در میان خانواده ها افتاده است و آنها را به ورطه نابودی می کشاند. در واقع نمایش می دهد جنگ نه به معنی برخوردی دو اندیشه است بلکه در منتها درجه خود برخورد و نزاع دو انسان است. انسانهایی که گاهی بستگی آنها بیش از هر چیز در این دنیاست، گاه در دوسوی این میدان روبروی هم صف میکشند.

یکی دیگر از داستانهای این مجموعه به نام کره اسب است که چهره پلید و بی رحم جنگ را نمایش می دهد و نشان می دهد جنگ با همه مسایلی که در بردارد در بهترین حالت نیز، چه برنده باشید و یا بازنده، برای هر دوطرف آن باخت است. پایان خاطره انگیز و غیر منتظره این داستان در ذهن شما حک خواهد شد.

داستان اصلی این کتاب به نام کتاب نیز به همین نام انتخاب شده است داستانی است که سیمای دهشت آور جنگ را در خانواده نمایش میدهد. جنگی که بین عقاید است در خانه ای روستایی نمود پیدا میکند و در میان اعضای خانواده نزاع می افکند. نزاعی خون بار و بی ترحم.

داستان‌های این کتاب گرچه هریک موضوع جداگانه‌ای دارد ولی در واقع مکمل یکدیگرند، و قهرمانانی را نشان میدهندکه مظهر ملتند. شولوخوف نویسنده‌ای است که از میان توده ملت برخاسته و هرگز ارتباط خود را با آن قطع نکرده، مصائب و تیره‌روزی‌هایش را در آثار خود با شیوه‌ای واقع‌بینانه ترسیم کرده، پیوسته خود و هنرش را درخدمت این ملت گذارده و از زبان مردم برای بیان حوادث و وقایع داستان‌های خویش کمک گرفته است.این کتاب با وجود گرایش های افراطی سیاسی نویسنده اش که در جای جای داستان دیده می شود یکی از برجسته ترین نمونه ای داستان نویسی سیاسی معاصر در ادبیات روسیه است.

"جای دیگر" عنوان مجموعه ای از پنج داستان از چهار نویسنده ی غربی می باشد که پوران فرخزاد آن را به پارسی ترجمه کرده است. داستان جای دیگر و افسانه آقای استرنبری از جی بی پریستلی ، رویای آرماگدون از اچی . جی . ولز ، لردمونت دراگو از سامرست مو آم و رویای یک مرد مسخره از فئودور داستایفسکی در این مجموعه جا داده شده است و به نوشته ی مترجم، خط پیوند پنج داستان در این مجموعه، خواب می باشد؛ جهانی فراسوی دنیای واقع و آمیخته با وهم و پندار و افسانه و افسون، که از آغاز آفرینش تا کنون، پیوسته چون آونگ استفهامی سنگین در برابر دیدگان بشری خودنمایی کرده و وسوسه ی هزاران پرسش سوزان را برانگیخته که هرگز پاسخی راستین برای آن یافت نشده است.

در گذشته های دور، مغ های سنگین فکر و کاهنان آینده نگر شرق که پاسدار رازهای شگرف باستان بودند، درباره ی خواب، سخنان ژرف و پرمعنا می گفتند و گاه خواب گزاران ، از رویاهای بشری چنان تفسیرهای تکان دهنده ای می کردند که پس از وقوع، تاثیرات آن تا سالیان دراز در ذهن ها بر جای می ماند. آن چنان که انکیدو در پهلوان نامه ی گیل گمش، پیام های آینده را در خواب از نیروهای جهانی می گرفت و اگرچه در دنیای خاکی می زیست، در جهان خواب با موجوداتی پنهانی در تماس بود که راه آینده را بر او نموده، راهبری او را انجام می دادند.

یا خواب فرعون مصر ، که یوسف پیامبر با تعبیر آن از زندان آزاد شد و به قدرت و توانایی رسید، و چه بسیار خواب های دیگر که بر بزرگانی که با پیام دهندگان جهان خواب در پیوند بودند گذشت که بخش هایی از تاریخ انسان به یاری آن ها ساخته شد.

پس از گذشته دوران ایده آلیسم که بر پایه ی فرهنگ اسرار گونه ی شرق قرار داشت و متفکرینی هم چون رازی و ابن سینا، با نظریات محکم علمی خود، بر استواری بنای آن افزوده بودند، نوبت به استحاله ی این علم از شرق به غرب رسید و مکتب ماتریالیسم بر پایه ی ایده آلیسم کهن از نو شکوفا شد که پرچم دار آن زیگموند فریود ، دانش پژوه نامدار اتریش، به رغم ابن سینا که عامل اساسی خواب را مخیله ی انسانی می دانست، اعلام کرد که ارضای امیال و آرزوهای پنهان، تنها عامل موثر وجودی رویا است.

پس از فروید، بنیان گذار مکتب پسیک آنالیز دانش وران دیگری هم چون: بلوئر، آدلر، کار گوستاو یونگ، مایرز، هروی دوسنت دنیس، هنری برگستن و سرانجام پاولف بر مبنای تئوری فروید، نظریات تازه ای را ارایه دادند و بر زمینه ی خواب و اسرار آن، گفتارهای بی شمار نوشتند و هریک کوشیدند تا با عصای علم، به سوی این کوه جادو، راهی بگشایند.

چهار نویسنده ی اندیشه ور این داستان ها نیز چونان دیگر پژوهش گران در نوشتارهای خود، در این هفت دشت سحرآمیز به کندوکاو پرداخته و کوشیده اند تا میان زندگی ملموس قهرمانان خود و آن چه در جهان راز آلود خواب بر آنان می گذرد، پلی از نور ساخته و این دو را به هم در آمیزند، تا شاید از این راه، از کار فروبسته ی آدمی گرهی بگشایند و این راز سر به مهر را به عالم سمر سازند. به هرگونه، از آن جا که هماره از برخورد اندیشه ها، جرقه های نوینی زاییده می شود که راهبر، انسان به سرمنزل مقصود است، خواندن این داستان ها را بر پژوهش گران ژرف اندیش بایسته می دانم تا مگر از گشودن این درگشایشی شود و حتی اگر به اندک، روزنه ای بر این شب تاریکی گشوده گردد، که هدف تنها گره گشایی از فروبستگی ها و یافتن اسم اعظمی است که بتواند به انجام کار خود را بکند و بس!

این مجموعه شامل هفت داستان با عناوین: به دزدی رفته ها، آذر ماه آخر پاییز، تب عصیان، در خم راه، یادگار سپرده ، شب دراز و میان دیروز و فردا از ابراهیم گلستان می باشد. این داستان ها اولین بار در اسفند ماه سال 1327 منتشر شد و بعدها چندین بار تجدید چاپ شد. در سال 1384 به همت انتشارات بازتاب نگار، مجددا چاپ شد. شکار سایه (مجموعه چهار داستان)، جوی و دیوار تشنه (مجموعه ده داستان) ، اسرار گنج دره جنی،  مد و مه ( سه داستان) و داستان بلندی به نام خروس، از دیگر آثار این نویسنده می باشد. ابراهیم گلستان به عنوان فیلمساز نیز شناخته می شود و فیلم های متعددی از او بجا مانده است و همچنین دوره ای نیز با فروغ فرخزاد همکاری داشته است و با هم آثاری بر روی پرده برده بودند. این مجموعه داستان در واقع به عنوان نخستین تجربه نویسنده در آن برهه زمانی می باشد.

ابراهیم گلستان زاده شیراز در سال 1301، نویسنده، فیلمساز و مترجم و از چهره های برجسته ی جریان روشنفکری ایران در سده ی معاصر خورشیدی می باشد و فیلم ها و نوشتارها و داستان های زیادی از او منتشر شده است. در مناظره ها و جدای های قلمی بین منتقدان ادبی و سینمایی ایران، نام ابراهیم گلستان و نوشته های او همواره مطرح و برجسته بوده است. پدر ابراهیم گلستان مدیر روزنامه ی گلستان در شهر شیراز بود. گلستان برای تحصیل به تهران و دانشگاه تهران رفت. بعدها به فعالیت سیاسی روی می آورد و درس را نیمه کاره رها میکند و پس از مدتی، به کل فعالیت سیاسی را کنار میگذارد. گلستان با صادق هدایت، دوستی و رابطه نزدیکی داشت و آثار هدایت را بسیار می پسندید.

ابراهیم گلستان در سال 1326 نخستین قصه خود را به نام : به دزدی رفته ها به خامه می آورد و همان سال در ماهنامه مردم و سپس در سال 1328 در مجموعه : آذر ماه آخر پائیز منتشر می شود. در مدت زمانی که فعالیت سیاسی داشت، نوشتار هایی در باب سیاست می نوشت لیک پس از کناره گیری از سیاست به قصه نویسی روی می آورد. بعدها داستان هایی از ارنست همینگوی، ویلیام فاکنر و چخوف را ترجمه کرد که آن ها را در یک مجموعه با عنوان: کشتی شکسته ها منتشر کرد.  در سال 1336 مجموعه داستانی با عنوان : شکار سایه را منتشر می کند ولی پس از آن درگیر فیلمسازی می شود و مدتی داستانی از او منتشر نمی شود. در سال 1346 مجموعه داستانی جوی و دیوار را و تشنه و دو سال بعد : مد و مه را منتشر می کند

برای خرید کتاب آذر ماه اخر پاییز اینجا کلیک نمایید. 

سووشون، یکی از معروفترین رمان های کوتاه معاصر ایران، نوشته سیمین دانشور در سال 1348 است. داستانی روان و جذاب که دلمشغولیهای ساده زنی را به مسایل سیاسی و اجتماعی روز پیوند می دهد. و این پیوند چیزی نیست جز تاثیر این جریانات در زندگی شخصی او. در ابتدا این داستان با شروعی کاملا عادی در مراسم عروسی آغاز می شود و به شکلی هنرمندانه وارام ارام به مسایل سیاسی پیوند می خورد. چیزهایی که ابتدا به شکل نارضایتی های روزمره جلوه می کنند کم کم رنگ سیاسی  میگیرند و مانند واقعیت که ریشه هر نحول و انقلابی در نارضایتیو آگاهی است این نهال کم کم در طول داستان می بالد و بزرگ می شود. زمان این داستان در هنگام اشغال ایران توسط نیروی بیگانه است که هرکدام به نحوی به دنبال تصاحب بخش بیشتری از سرمایه های کشور هستند. این تهاجم گسترده شاید در ابتدا پشت دیوار خانه ها تصور می شود، در حالیکه با گرفتن گوشواره ها و اسب مورد علاقه زری و خانواده او این تهاجم نمودی کاملا فردی و شخصی پیدا می کند و نشان میدهد که این هجوم وقیحانه به حریمی است که همه باید آن را محافظت نمایند. خانه زری در این داسنان نمادی از ایران است.

شخصیت های این داستان به قدری اشنا و واقعی هستند که همزاد پنداری با آنها بسیار آسان است یعنی نه به صورتی قهرمان مانند و دست نیافتنی بلکه به صورت یک انسان عادی در داستان معرفی میشوند و همه تفکرات و کارهای آنها شعارگونه و غیر عادی نیست. زری به عنوان زنی معمولی با سه بچه که در اغلب اوقات راوی داستان است دلمشغولی های روزمره عادی دارد یعنی نگران فرزندانش است و در کارهای منزل دست دارد و درگیر حرف های همسایه ها و بستگان می شود ولی همین شخصیت به ظاهر ساده در داستان تغییر میکند و به همه یادآور می شود که قهرمانان به دنیا نیامده اند بلکه ساخته می شوند. یوسف به عنوان نماد قشر روشنفکر که شرایط کنونی را غیر قابل تحمل میداند و برای تغییر تلاش میکند، تلاشی که باعث روشنگری اطرافیان او می شود و این تاثیر را میتوان بیش از همه در زری دید. یا برادر یوسف که نماد کسانی است که از شرایط فعلی سعی در بهره برداری شخصی هستند و همین طرز فکر باعث درگیریهای دایم او و یوسف در داستان است. در سووشون دانشور شخصیت های فراوانی هستند که هرکدام را میتوان به عنوان نمادی از بخش و یا طرز فکری دانست. از خان های بختیاری تند رو گرفته تا خان کاکای فرصت طلب و خسرو فرزند یوسف که نماد امید به اینده است که این راه ادامه دارد.

در تمامی داستان تمامی اتفاقات به این سمت و سو می رود که زری در طی این داستان دچار تحولی اساسی می شود و او را از شخصیتی ترسو که دلمشغولیهای معمولی دارد به انسانی ارمان گرا بدل میکند. یوسف در این داستان ماندد رهبری که راه را به همه نشان میدهد به اطرافیان راه درست را نشان میدهد که این راه، راهی جز دانستن و مبارزه با بی عدالتی نیست. راهی که در طول تاریخ بشر اشخاصی بزرگ آن راپیموده اند و در راهش جان داده اند.راهی که تا ابد تازه خواهد بود و هیچگاه بدون رهرو و رهبر نیست.

در نهایت این رمان را می توان مانند یک داستان ساده خواند و لذت برد ولی در پس این پرده ساده تابلویی بسیار بزرگتر نهفته است. داستانی که اگر از رویه داستان بگذریم این کتاب را بدل به کتابی انقلابی مینماید که لذت خوانش آن را چند برابر خواهد کرد.

بخشی از متن کتاب:

" در خانه ات درختی خواهد رویید و درختهایی در شهرت و بسیار در ختان در سرزمینت .

و باد پیغام هر درختی را به درخت دیگر خواهد رسانید و در خت ها از باد خواهند پرسید: در راه که آمدی سحر را ندیدی؟ "