خاطرات وکیل التولیه

کتاب خاطرات وکیل التولیه نوشته میرزا محمد نواب رضوی – علی اکبر تشکری بافقی

میرزا محمدنواب رضوی دو جلدی شاید بتوان گفت خاطرات وكیل التولیه (سید محمد رضوی) پس از جامع‌ جعفری (تاریخ‌ خوانین یزد) تنها منبعی است كه تا حدودی سلسله حوادث تاریخ مربوط به یزد را دربردارد. این خاطرات، یكی از ماخذ اصلی برای شناخت خاك یزد است؛ به خصوص از این لحاظ كه مولف، بخش‌های زیادی را به صحبت از آبادی‌های روستایی یزد و مسائل خاص كشاورزی و آبادی آن نقاط اختصاص داده است. ضمن آن كه از گفتن وقایع خاص هریك از حاكمان اعزامی بازنمانده است. این خاطرات حول این مباحث به نگارش درآمده است: طرز زراعت، كاشت و برداشت؛ نوع محصولات؛ محاسبات؛ سهم مالك و رعیت؛ خرمن‌داری؛ مشكلات آبادی‌های دوردست؛ طرز معشیت رعایا؛ نوع كمك‌های مالكان، تامین آب زراعت و قناعت، و… كتاب حاضر جلد دوم از خاطرات نگارنده است كه با مقدمه‌ای از «ایرج افشار» به چاپ رسیده است. مرحوم میرزا سید محمد رضوی” نواب وکیل (یزدی)”(1279-1357)معروف به نواب وكیل، یكی از معاریف و رجال قرن گذشته و اخیر و از دودمان مشهور رضوی است. وی در سال 1235 شمسی به دنیا آمد. نواب از خاندانی شهره به فضل و دیانت و ادب و نجابت بود؛ از خاندان نوابان یزد. جد او میرزا عبدالحی رضوی است كه در عصر خود از اعیان عظام و اشراف كرام بود. دوران زندگی نواب، یكی از دوره های حساس، پر آشوب و حادثه خیز كشور است و وقایع و اتفاقات شگرفی در میهن روی داده است. نابسامانی های مردم، یكی و دو تا نیست. در روستا ها، وضع كشاورزان ناگوار است؛ در شهر ها نیز حادثه پشت سر حادثه. در مركز و مجلس آشوب هاست. جنگ جهانی اول به وقوع می پیوندد و …. نواب وكیل این حوادث را مو به مو وصف می كند و به شرح آنها می پردازد. صداقت و حسن نیت وی از فحوای كلامش روشن است. چون دارای قلمی شیوا و روان است، صحنه های مختلف و متعدد حوادث را به وضوح بیان می كند؛ گویی دست خواننده خود را همه جا در دست دارد و به یك یك صحنه ها می برد. آنها را در برابر او می نمایاند و مجسم می سازد و تحت تاثیر قرار می دهد. این کتاب که در دو بخش به نگارش در آمده است در بخش اول آن به شرح زندگانی خود پرداخته و در بخش دوم آن که با عنوان سفر چهار ساعته و کشف حقایق به نگارش در آمده ،گفتگو فرضی هست برای بیان تعارضات سنت و مدرنیته و این تنش ها را در قالب دیالوگ های زیبا و پر مغزی که بین دو فرد یکی طرفدار پهلوی و دیگری قاجار رد و دل میشود نشان داده است .