کتاب زن در شرق باستان اثر ایلسه سیبرت ترجمه رقیه بهزادی

کتاب زن در شرق باستان اثر ایلسه سیبرت ترجمه  رقیه بهزادی

کتاب «زن در شرق باستان» نوشته ایلسه سیبرت و ترجمه دکتر رقیه بهزادی، یکی از آثار برجسته در حوزه مطالعات تاریخی و جنسیتی است که به بررسی جایگاه، نقش، و تصویر زن در تمدن‌های باستانی شرق می‌پردازد. این اثر، نه‌تنها یک پژوهش تاریخی است، بلکه تلاشی است برای بازسازی هویت زنانه در بستر فرهنگ‌هایی که اغلب در روایت‌های رسمی نادیده گرفته شده‌اند.

—

نویسنده و مترجم: دو زن، دو نگاه، یک هدف

ایلسه سیبرت، پژوهشگر آلمانی، با تخصص در تاریخ تمدن‌های شرقی، در این کتاب کوشیده است تا با بهره‌گیری از منابع باستان‌شناسی، متون اسطوره‌ای، و اسناد تاریخی، تصویری چندلایه از زن در جوامع باستانی ارائه دهد. ترجمه دقیق و روان دکتر رقیه بهزادی، استاد دانشگاه و محقق برجسته در حوزه مطالعات زنان، به غنای این اثر افزوده و آن را برای مخاطب فارسی‌زبان قابل‌فهم و تأثیرگذار کرده است.

—

ساختار کتاب: از اسطوره تا واقعیت

کتاب در چند فصل تنظیم شده که هر یک به بررسی نقش زن در تمدن خاصی اختصاص دارد. تمدن‌هایی چون سومر، بابل، آشور، مصر، ایران، و عیلام در این اثر مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. سیبرت در هر فصل، ابتدا به اسطوره‌ها و روایت‌های دینی می‌پردازد، سپس با استناد به اسناد تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی، نقش واقعی زنان را در ساختار اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی آن تمدن‌ها بررسی می‌کند.

—

زن در اسطوره‌های شرق باستان

در بخش‌های ابتدایی کتاب، نویسنده به بررسی اسطوره‌هایی چون ایشتار، اینانا، و هاتور می‌پردازد. این اسطوره‌ها، که نماد باروری، عشق، جنگ، و قدرت هستند، نشان می‌دهند که زن در ذهنیت باستانی، موجودی مقدس و چندوجهی بوده است. سیبرت با تحلیل این اسطوره‌ها، نشان می‌دهد که چگونه تصویر زن در اسطوره‌ها با واقعیت اجتماعی او تفاوت داشته و گاه در تضاد بوده است.

—

زن در ساختار اجتماعی و حقوقی

یکی از بخش‌های مهم کتاب، بررسی جایگاه حقوقی زن در جوامع باستانی است. در تمدن بابل، زنان می‌توانستند مالک زمین باشند، قرارداد ببندند، و حتی در برخی موارد به مقام قضاوت برسند. در مصر، زنان از حقوقی نسبتا برابر با مردان برخوردار بودند و برخی از آن‌ها به مقام فرعون نیز رسیدند. در ایران باستان، به‌ویژه در دوره هخامنشی، زنان در دربار و ساختار اداری نقش فعالی داشتند. این بخش از کتاب، با استناد به الواح، سنگ‌نوشته‌ها، و اسناد حقوقی، تصویری دقیق از وضعیت حقوقی زنان ارائه می‌دهد.

—

زن در اقتصاد و تولید

سیبرت نشان می‌دهد که زنان در شرق باستان نه‌تنها در امور خانه، بلکه در تولید اقتصادی نیز نقش داشتند. در تمدن‌های بین‌النهرین، زنان در بافندگی، کشاورزی، و تجارت فعال بودند. در مصر، زنان در اداره مزارع و کارگاه‌ها مشارکت داشتند. این مشارکت اقتصادی، گاه به استقلال مالی زنان منجر می‌شد و جایگاه اجتماعی آن‌ها را تقویت می‌کرد.

—

زن در سیاست و قدرت

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های کتاب، بررسی نقش زنان در ساختار قدرت است. سیبرت به نمونه‌هایی چون سمیرامیس در آشور، زنوبیا در تدمر، و حتشپسوت در مصر اشاره می‌کند. این زنان، نه‌تنها در قدرت سیاسی مشارکت داشتند، بلکه گاه به‌تنهایی حکومت می‌کردند. نویسنده با تحلیل منابع تاریخی، نشان می‌دهد که قدرت زنانه در شرق باستان، برخلاف تصور رایج، امری نادر و استثنایی نبوده است.

—

زن و دین: از کاهنه تا الهه

در بسیاری از تمدن‌های باستانی، زنان نقش مهمی در مناسک دینی داشتند. آن‌ها به‌عنوان کاهنه، پیشگو، و نگهبان معابد فعالیت می‌کردند. در برخی موارد، الهه‌های زنانه از جایگاه بالاتری نسبت به خدایان مرد برخوردار بودند. این بخش از کتاب، با تحلیل نقش زن در دین، نشان می‌دهد که چگونه باورهای مذهبی می‌توانستند به تقویت یا تضعیف جایگاه اجتماعی زنان منجر شوند.

—

تحلیل سبک نگارش و روش پژوهش

ایلسه سیبرت در نگارش این اثر، از روش تطبیقی بهره برده و با مقایسه تمدن‌های مختلف، به شباهت‌ها و تفاوت‌های نقش زن در آن‌ها پرداخته است. سبک نگارش او علمی، مستند، و در عین حال روان است. ترجمه دکتر بهزادی نیز با حفظ دقت علمی، به خوانایی متن کمک کرده و آن را برای مخاطب ایرانی قابل‌فهم ساخته است.

—

اهمیت کتاب در مطالعات زنان

«زن در شرق باستان» نه‌تنها یک اثر تاریخی، بلکه منبعی ارزشمند برای مطالعات جنسیت، تاریخ اجتماعی، و انسان‌شناسی است. این کتاب نشان می‌دهد که زن در تاریخ، همواره کنشگر بوده و نقش او در شکل‌گیری تمدن‌ها انکارناپذیر است. سیبرت با بازخوانی تاریخ، تلاش می‌کند تا صدای زنان خاموش‌شده در روایت‌های رسمی را به گوش مخاطب برساند.

—

نتیجه‌گیری: بازسازی حافظه تاریخی زنانه

کتاب «زن در شرق باستان» اثری است که با دقت علمی، نگاه انسانی، و تحلیل تاریخی، به بازسازی حافظه زنانه در تمدن‌های شرقی می‌پردازد. این اثر، مخاطب را دعوت می‌کند تا تاریخ را نه‌تنها از منظر پادشاهان و جنگ‌ها، بلکه از نگاه زنان، مادران، کاهنه‌ها، و فرمانروایان زن بخواند. در جهانی که تاریخ‌نگاری مردمحور رایج است، چنین آثاری می‌توانند به تعادل روایت‌ها و بازسازی هویت‌های فراموش‌شده کمک کنند