ادیان و مکتبهای فلسفی هند

کتاب ادیان و مکتبهای فلسفی هند اثر داریوش شایگان

کتاب بسیار کمیاب و جذاب ادیان و مکتبهای فلسفی هند در دو جلد اثر داروش شایگان مشتمل بر هفده فصل است. در فصل اول آن (مقدمه) مؤلف به بحث درباره دوران بزرگ فلسفه هند، اصول مشترك اديان و مكاتب فلسفي آن سرزمين يعني: فرضيه كرمه، مبحث آزادي، جوهر ثابت و ادوار جهاني پرداخته است. موضوع فصل دوم “ودا‌ها” است كه در آن، علاوه بر كلياتي درباره وداها و تفسير و تاويل آنها، از براهمنه‌ها، آرتيكه‌ها و سوتره‌ها نيز بحث شده است. فصل سوم درباره اوپانيشادها؛ فصل چهارم دين بودا؛ فصل پنجم مكاتب ترواده، و مهايانه، دو مكتب مهم دين بودايي؛ فصل ششم دين جينه؛ فصل هفتم دوره حماسي كه آغاز تحولات شگرفي در تاريخ فلسفه و آيين هندو بوده است؛ فصل هشتم بهگوت گيتا؛ فصل نهم مكاتب فلسفي بودايي كه در آن درباره مكتب فلسفي “ترواده” و مكاتب منشعب از آن و ديگر مكاتب بودايي به تفصيل سخن رفته است. فصل دهم كتاب هم اختصاص دارد به شش مكتب فلسفي برهمني كه خود مقدمه‌اي است براي فصل‌هاي يازدهم تا پانزدهم و در آن به اجمال درباره شش مكتب فلسفي برهمني بحث شده است. نويسنده در طبقه‌بندي اين شش مكتب فلسفي، ترتيب تاريخي را رعايت نكرده و تنها به نظم منطقي توجه كرده است، لذا نخست به “نيايه” و “ويششيكه” كه جنبه تحليلي دارند و نمودار شيوه استدلالي و مشرب جدلي فكر هندي‌اند، پرداخته و سپس مكتب “سانكهيه” و “يوگا” (يوگه) را كه يكي جهان‌شناسي تركيبي و ديگري طريق عملي وصول به حقيقت را در بردارد در نظر گرفته و سرانجام، دو مكتب “ميمانسا” را كه يكي در تكاليف مذهبي غور مي‌كند و ديگري به معرفت برهمن ديده مي‌گشايد و مي‌كوشد تا حقايق منزل ودايي را با شيوه تفحص و تحقيق فلسفي تلفيق دهد، بررسي كرده است.