کتاب خاطرات اقدس منوچهری(نوری علا) دخت فرهنگ کهن ایران به کوشش پرتو نوری‌علا

نکتاب خاطرات اقدس منوچهری(نوری علا) دخت فرهنگ کهن ایران به کوشش پرتو نوری‌علا

کتاب به کوشش دختر نویسنده، پرتو نوری‌علا، بر اساس یادداشت‌های دست‌نویس مرحوم اقدس منوچهری تدوین شده است. این خاطرات در سه دوره مهم زندگی او به‌تفکیک سازماندهی شده‌اند:

دوران کودکی؛

سال‌های جوانی؛

سپس ازدواج و تشکیل خانواده.
پرتو نوری‌علا مسئول نقطه‌گذاری، تبدیل زبان روایت به فرم داستان‌گونه، و اضافه کردن پانویس‌ها و توضیحات تاریخی است  .

۲. جلدها و صفحات

کتاب در قالب چاپی و الکترونیک منتشر شده، تحت عنوان «دخت فرهنگ کهن ایران»، در حدود ۱۶۴ صفحه تمام‌رنگی چاپ شده است  .

۳. دوران کودکی (بخش اول)

در بخش اول، دردست‌نویس‌های خاطرات کودکی که به سال ۱۲۹۲ شمسی برمی‌گردد، تولد و محیط خانوادگی اقدامات در تهران مشاهده می‌شود:

تولد اقدس در چهارم ربیع‌الاول ۱۳۳۲ قمری (۱۲۹۲ شمسی)  ؛

روایت صحنه‌های عینی از خانه و حیاط؛ شخصیت‌هایی چون عموی قزاق‌مسلح با دوچرخه؛ و زندگی ساده شهری آن زمان در کاشان‌بخش چهارراه جمال‌زاده.

۴. دوران نوجوانی و تحصیل

بخش دوم از دوران جوانی آغاز می‌شود:

مهاجرت خانواده به مشهد و تحصیل در دبیرستان شاه‌رضا؛

دوستیۀ صمیمانه با عفت پزشکی و نمایش علاقه‌مندی‌های نوجوانانه؛

علاقه قلبی به زیارت حرم امام رضا و حضور در فضاهای معنوی آن شهر  .

۵. تجربه‌های اجتماعی و فکری

در جوانی، خاطرات شامل مشاهدات اجتماعی، از جمله:

کمک و همراهی با خانواده؛

اشاره به کشف حجاب و پروسه اجتماعی آن در دهۀ ۱۳۱۰؛

شخصیت‌های مذهبی و اصلاحات رضا شاه؛ مردم مذهبی، شورش مسجد گوهرشاد؛

روایت حضور شخصیتی مذهبی چون بهلول و شدت برخورد حکومت با جمعیت مذهبی  .

۶. نگاه به آیین‌های نوظهور (بهایی‌گری)

نویسنده در خاطرات دوران جوانی به ارتباط با خانواده‌ای بهایی و گفتگو درباره برابری زن و مرد اشاره می‌کند:

آشنایی با وحیده خانم و خواندن کتاب‌های آنان؛

بحث درباره اعتقادات بابیه و بهائیت، تمایلات و پرسش‌های عمیق فکری در این مسیر  .

۷. دوران جوانی – چالش‌ها و مقاومت

نخستین تجربه جدی زندگی و مخالفت فرهنگی خانواده با تحصیلات دخترانه؛

تلاش برای ادامه تحصیل و مخالفت پدر برای ازدواج در سنین نوجوانی؛

روایت هزینه‌های انتخاب و دشواری در ورود به آموزش عالی و تحصیل دختران در دهۀ ۱۳۱۰ در ایران.

۸. ازدواج و تشکیل خانواده

در بخش سوم کتاب (بخش ازدواج):

شرح فراخور زندگی زناشویی و تشکیل خانواده؛

تأثیرات اجتماعی-سیاسی آن دوره بر زندگی شخصی؛

برخورد با مشکلات معیشتی، مسئولیت‌ها، و تلاش برای حفظ اصالت فرهنگی خانواده.

۹. روش روایت و ارزش ادبی

نویسنده با نثر خودمانی، دقیق و خاطره‌محور، صحنه‌های واقعی را به روایت زنده تبدیل کرده است. پرتو نوری‌علا با افزودن نقطه‌گذاری و پانویس‌های تاریخی، خوانش کتاب را برای مخاطب معاصر راحت کرده است. چنین رویکرد باعث ایجاد اثری ماندگار و قابل‌استناد شده است  .

۱۰. اهمیت تاریخی و اجتماعی

خاطرات اقدس منوچهری مروری شخصی و دقیق بر تغییرات اجتماعی و فرهنگی ایران نیمۀ اول قرن بیستم دارند، از سنن کودکی تا تحولات مذهبی، گرایش به آیین‌های مدرن و فرهنگی؛ و بازبینی هنجارها با عینک یک زن تحصیل‌کرده و روشنفکر آن دوره.

۱۱. برجستگی‌های کتاب

مشخصات مادری؛ اینکه چگونه خاطرات به‌دقت نگاشته شده، شخصیتی قوی و مستقل را به تصویر می‌کشند؛

شرح تغییرات اجتماعی؛ از کشف حجاب تا جنبش‌های مذهبی و مقاومت مردمی؛

شواهد تاریخی معتبر؛ پانویس‌های پرتو، مستندات تاریخی دقیق در پاورقی؛

شخصیت زن ایرانی پیشرو؛ صدای اقدس به‌عنوان زنی از فرهنگ کهن که با ارزش‌های نو مواجه می‌شود.

۱۲. نقد و بررسی

نقاط قوت:

زبان صادقانه و روایت‌محور؛

تفصیل قابل‌توجه در شرح وقایع خانوادگی و اجتماعی؛

استفاده هوشمندانه از پانویس‌های پژوهشی.

نقاط قابل‌توجه:

گاهی متن به‌دلیل غنای جزئیات ممکن است برای برخی خوانندگان طولانی شود؛

شکل نقطه‌گذاری و تبدیل متن اصلی به زبان معاصر ممکن است شاهد دخل و تصرف باشد اما پرتو مسئولیت کامل را برعهده گرفته است  .

۱۳. جمع‌بندی نهایی

کتاب «خاطرات اقدس منوچهری»، اثری تاریخی–خاطره‌ای از یک زن روشنفکر ایرانی در مقاطع حساس تاریخی ایران است. این کتاب برای علاقه‌مندان به خاطره‌نویسی، مطالعات اجتماعی–تاریخی ایران، تحلیل نقش زنان در عرصه عمومی و فرهنگیان نیم‌قرن گذشته، اثری خواندنی و ارزشمند به‌شمار می‌رود.