کتاب سردبیر گیج اثر مهدی سهیلی

کتاب «سردبیر گیج» یکی از آثار طنزآلود و شیرین مهدی سهیلی است که مخاطب را وارد دنیای پرهیاهو و در عین حال پررمز و راز یک مجله و دفتر روزنامه می‌کند. عنوان کتاب به تنهایی بار طنز و کنایه را حمل می‌کند و همین انتخاب نشان می‌دهد که قرار است با اثری روبه‌رو شویم که در پس روایت ساده، نقدی اجتماعی و رفتاری را در قالب داستانی شیرین و سرگرم‌کننده عرضه می‌کند.

قهرمان اصلی این کتاب، حسن فرامرزی، سردبیر یک مجله است. او در ظاهر فردی جدی، رسمی و مرتب است؛ چهره‌ای استخوانی، عینکی ذره‌بینی، دندان طلایی و لبخندی همیشگی دارد. ظاهرش پرهیبت و مقتدر به نظر می‌آید، اما هرچه بیشتر پیش می‌رویم، تضاد میان این ظاهر منظم و باطن پریشان و شوخ او بیشتر آشکار می‌شود. همین تضاد، شالوده طنز کتاب را تشکیل می‌دهد.

طنز کتاب نه تنها در رفتار شخصیت بلکه در فضا و موقعیت‌ها نیز جاری است. ما سردبیری را می‌بینیم که باید مدیریت، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کند، اما در لحظات حساس دست به کارهایی می‌زند که بیشتر شبیه رفتار یک فرد گیج و بی‌خیال است. در همین تضاد است که طنز موقعیت شکل می‌گیرد و خواننده بی‌اختیار لبخند می‌زند.

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های این اثر، تکیه‌کلام‌های مکرر شخصیت است. او جملاتی چون «مزخرفه… شب بخیر!» را بی‌موقع و نابهنگام بر زبان می‌آورد؛ جمله‌هایی که هیچ تناسبی با شرایط ندارند اما درست همین بی‌ربطی، خنده‌دار و به یادماندنی می‌شود. نویسنده با هوشمندی، از این تکرارها نه به عنوان ضعف بلکه به عنوان ابزاری برای شخصیت‌پردازی بهره برده است.

در پس این طنز و خنده، لایه‌ای عمیق‌تر نیز وجود دارد. کتاب نوعی نقد اجتماعی به فضای رسانه‌ای و روزنامه‌نگاری ارائه می‌دهد. مجله و دفتر کار در این کتاب به نمادی از ساختارهای رسمی، خشک و دست‌وپاگیر جامعه تبدیل می‌شوند. سردبیر، به عنوان نماینده این ساختار، فردی است که باید نماد عقلانیت و جدیت باشد اما در عمل پر از گیجی، تناقض و شوخی است. همین نگاه نمادین سبب می‌شود کتاب علاوه بر ارزش سرگرمی، ارزش انتقادی نیز پیدا کند.

از منظر نثر و زبان، کتاب لحنی روان، ساده و در عین حال شیرین دارد. بازی‌های زبانی، تشبیه‌های تصویری و طنزهای ظریف، فضای متن را زنده و خواندنی می‌کند. طنز کتاب از نوع سطحی و تقلیدی نیست، بلکه ترکیبی از طنز موقعیت، طنز کلامی و طنز شخصیتی است.

تصویرپردازی دقیق از ظاهر و رفتار شخصیت اصلی، جذابیت دیگری به کتاب بخشیده است. خواننده می‌تواند به‌راحتی سردبیر را در ذهن مجسم کند: فردی با عینک ضخیم، چهره استخوانی، دندان طلا و لبخندی دائمی که هیچ‌گاه از لب‌هایش جدا نمی‌شود. اما همین تصویر پرهیبت با رفتاری سبک‌سرانه و سخنانی بی‌ربط در تضاد قرار می‌گیرد و این تضاد طنز را دوچندان می‌سازد.

یکی دیگر از جنبه‌های مثبت کتاب، قابلیت همذات‌پنداری است. هر کسی که تجربه‌ای از فضای اداری، مدیریتی یا رسانه‌ای داشته باشد، می‌تواند نمونه‌هایی مشابه از این سردبیر گیج در زندگی واقعی به خاطر بیاورد. این همان جایی است که طنز به نقد اجتماعی پیوند می‌خورد و مخاطب در دل خنده، به فکر نیز فرو می‌رود.

در عین حال، کتاب گاهی دچار تکرار می‌شود. استفاده بیش از حد از برخی تکیه‌کلام‌ها ممکن است برای بعضی خوانندگان خسته‌کننده شود. همچنین شدت تضاد میان ظاهر و باطن شخصیت آن‌قدر پررنگ است که در برخی بخش‌ها به اغراق نزدیک می‌شود. با این حال، همین اغراق بخشی از شگرد طنزآفرینی است و اگر از زاویه دید طنز به آن نگریسته شود، نقطه ضعف محسوب نمی‌شود.

فضای کلی اثر روشن، پرنشاط و سرگرم‌کننده است. مخاطب با خواندن آن نه تنها می‌خندد بلکه با لایه‌های پنهان اجتماعی و فرهنگی نیز آشنا می‌شود. طنز در این کتاب، هم وسیله‌ای برای تفریح است و هم ابزاری برای نقد.

نویسنده با ساختن چنین شخصیتی، آینه‌ای مقابل ما قرار می‌دهد تا رفتارهای رسمی و در عین حال پوچ جامعه را بازبینی کنیم. سردبیر گیج تنها یک فرد نیست، بلکه نمادی است از مدیرانی که در ظاهر جدی و مقتدرند اما در عمل پر از تناقض، بی‌نظمی و گاه حتی مضحک.

این اثر را می‌توان در زمره آثار طنزی دانست که نه فقط به خنده، بلکه به اندیشیدن نیز دعوت می‌کنند. در لحظه‌هایی که لبخند بر لب خواننده می‌نشیند، تلنگری نیز در ذهن او شکل می‌گیرد. طنز کتاب نوعی آینه تمام‌نما از تناقض‌های رفتاری، مدیریتی و رسانه‌ای است که همچنان در جامعه معاصر نیز می‌توان نمونه‌های آن را یافت.

جمع‌بندی اینکه «سردبیر گیج» یک داستان طنز موفق است؛ اثری که با ترکیب زبان شیرین، شخصیت‌پردازی دقیق، موقعیت‌های کمیک و نقد اجتماعی، هم سرگرم‌کننده است و هم آموزنده. خواندن آن تجربه‌ای است پر از خنده، اما خنده‌ای که با تفکر و تلنگر همراه می‌شود.