مسیر طالبی

کتاب مسیر طالبی به کوشش حسین خدیوجم

کتاب سفرنامه میرزا ابوطالب خان

کتاب مسیر طالبی یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان به کوشش حسین خدیو جم اولين سفرنامه یک ایرانی در عصر اخير درباره اروپا شامل يادداشت ها وخاطرات مولف كتاب از مشاهدات خود از فرنگ در دوره قاجار به كوشش حسين خديوجم “ميرزا ابوطالب خان” پسر “محمدبيگ اصفهاني” به سال 1799 ميلادي از كلكته به جانب اروپا رفته و سير و سفري طولاني در فرنگستان كرده و سفرنامه اي با عنوان “مسير طالبي” يا “سفرنامه ميرزا ابوطالب خان” به فارسي نوشته كه در حقيقت نخستين سفرنامه فارسي يك ايراني در عصر اخير درباره اروپاست. وي به دعوت كاپيتان “ريچاردسن” اسكاتلندي – كه زبانهاي فارسي و هندي را خوب ميدانست و دوست قديمي او بود – در سال 1213 هـ.ق. (1799 م.) عازم انگلستان شد، از راه دريا به ايرلند و از آنجا به انگلستان، بعد به پاريس و برخي از شهرهاي فرانسه و ايتاليا رفت. و پس از مدتي طولاني از راه جزيره مالت و استانبول و بغداد و بصره، در سال 1218 هـ.ق. (1803 م.) به كلكته بازگشت. به اين ترتيب سفر او چهار سال و نيم مدت گرفت و دو سال و پنج ماه و نيم از اين ايام را در لندن به سر برد. وي در طول سفر مشاهدات و وقايع و خاطرات روزانه را “تاريخ وار به قيد تحرير مي كشيد”. وقتي برخلاف انتظار خود از اين سفر طولاني سالم به كلكته رسيد، در سال 1219 هـ.ق. يادداشتهاي خويش را تنظيم كرد و به صورت كتاب مورد نظر درآورد و آنرا “مسير طالبي في بلاد افرنجي” نام نهاد. ميرزا ابوطالب خان پس از آن، مدتي كوتاه زيست و به سال 1220 يا 1221 در لكنهو درگذشت. مسير طالبي كتابي است كه مدتها پيش از قصه امير ارسلان در هندوستان نوشته شده و بعيد نيست كه ايرانيان كتابخوان در سفرهاي خود به هند آنرا ديده و ميخوانده اند، و چون اولين سفرنامه يك آسيايي راجع به اروپاست مورد توجه واقع مي شده است. البته مقصود آن نيست كه “نقيب الممالك” (نويسنده قصه امير ارسلان) حتماً مسير طالبي را ديده و چيزي از آن شنيده بوده است، (از نظر تأثير در برخي از صحنه هاي داستان امير ارسلان) بلكه غرض به دست دادن يكي از قديمي ترين منابع شناسايي فرنگستان به زبان فارسي در اوايل قرن سيزدهم هجري است؛ بخصوص كه از اين پس كم كم در ايران توجهي خاص به اروپا و تمدن اروپايي پيدا مي شود و گروهي از اصلاح طلبان راه پيشرفت را در اقتباس محاسن آن مي پنداشته اند و اين كتاب و نظاير آن دريچه اي بوده است از شرق به سوي غرب كه از خلال آن فارسي زبانان به آن سرزمين با كنجكاوي و اعجاب مينگريسته اند. ديگر آنكه مسير طالبي تصوير فرنگستان را در چشم يك شرقي، يعني ايراني پرورش يافته در هند، نشان ميدهد و با سفرنامه “ناصرخسرو” و ديگر سفرنامه هاي قديم بكلي متفاوت است، بعلاوه چون از حيث زمان بر ديگر كتابها از اين نوع مقدم است، نخستين معرف فرنگستان به فارسي زبانها ميتواند باشد.

{tortags,50,4}