دانلود کتاب روزنامه خاطرات عزیزالسلطان: ملیجک ثانی
«روزنامهٔ خاطرات عزیزالسلطان: ملیجک ثانی» مجموعه‌ای است از خاطرات غلامعلی‌خان معروف به «ملیجک» (عزیزالسلطان) که به‌وسیلۀ محسن میرزایی گردآوری و در دوره‌ای چندجلدی منتشر شده است. این مجموعه گزارشی دست‌اول و روزشماری‌وار از وقایع دربار قاجاری در نیمۀ دوم سدهٔ سیزدهم و اوایل سدهٔ چهاردهم هجری قمری است و نقش‌های آدم‌ها، مناسبات دربار، مراسم، روایت‌های روزمره و رخدادهای سیاسی و اجتماعی آن دوران را ثبت می‌کند.
لینک خرید کتاب روزنامه خاطرات عزیزالسطان
عنوان، پدیدآور و مشخصات نشر
عنوان کامل: «روزنامهٔ خاطرات عزیزالسلطان: ملیجک ثانی».
گردآورنده / ویراستار: محسن میرزایی.
ناشر: زریاب (چاپ نخست گزارش‌شده در ۱۳۷۶ ش.).
شمار جلدها: مجموعه در قالب چند جلد منتشر شده (معمولاً ۴ جلد در بازار موجود است).
قطع و حجم: هر یک از جلدها حاوی صفحاتِ فراوانی است (جلدها اغلب چندصد صفحه‌ای؛ برای مثال جلد اول نزدیک به ۸۷۸ صفحه ثبت شده).
—
موضوع و محدودهٔ زمانی
این روزنامه‌خاطرات مربوط به غلامعلی‌خانِ «ملیجک دوم» (عزیزالسلطان) است و بخش عمده‌ای از متن به سال‌هایی اختصاص دارد که او در دربار حضور داشته و تحولات پیرامون رجالِ قاجار را دیده و ثبت کرده است. به‌طور کلی مطالب از نیمۀ سدهٔ سیزدهم تا اوایل سدهٔ چهاردهم قمری (دوران پایانی قاجار و تحولات پیش از استقرار کامل حکومت‌های نوین) را دربر می‌گیرد.
—
ساختارِ کتاب
شکلِ کار: مجموعه به صورت «روزنامه» یا «روزشماری» تنظیم شده؛ یعنی خاطرات مطابق تاریخِ وقوع ضبط شده و روایت‌ها اغلب کوتاه و پی‌درپی‌اند.
حجمِ اطلاعات: شرح تفصیلی جلسات دربار، سفرها، تعامل با رجال، آیین‌ها، و شرح احوال روزانه که برای مورّخان و پژوهشگران منابع دست‌اولِ ارزشمند فراهم می‌آورد.
یادداشت‌ها و توضیحات گردآورنده: محسن میرزایی، علاوه بر گردآوری نسخه‌ها و اسناد، توضیحات و پاورقی‌هایی افزوده تا خوانندهٔ معاصر را با نام‌ها، اصطلاحات و مراجع تاریخی راهنمایی کند.
—
شخصِ راوی: غلامعلی‌خان (ملیجک)
غلامعلی‌خان که در منابع با نامِ ملیجک (یا ملیجک دوم) و لقبِ عزیزالسلطان شناخته می‌شود، از نزدیکانِ حلقۀ درباری و از کسانی است که شاهدِ امور داخلیِ دربار و رفتار شاهان و رجال بوده است. لقب «ملیجک» برآمده از لقبی محاوره‌ای/مردمی و اشاره به ریشه‌های محلی و کوچکتر بودن در آغاز عمر دربار است که بعدها به نام مستعار وی تبدیل شده است. زندگانی و موقعیت اجتماعی او باعث شده تا خاطراتش چشم‌اندازی درونی و روزمره‌نگرانه از دربار ارائه دهد.
—
ارزشِ تاریخی و منبع‌شناسی
منبع دست‌اول: چون خاطرات از زبانِ خودِ شاهد نقل شده، برای پژوهش تاریخیِ دورۀ قاجار اهمیت دارد؛ به‌ویژه برای تاریخ اجتماعی دربار، مناسبات خانوادگیِ دربار و مناسک روزمره.
تکمیلی برای اسناد رسمی: روزنامه‌ها و اسناد رسمی گاهی از زوایای رسمی و دیپلماتیک سخن می‌گویند؛ این نوع خاطرات جنبهٔ انسانی‌تر و جزئیاتِ غیررسمیِ روابط را نشان می‌دهد که در اسناد دولتی کمتر دیده می‌شود.
نیاز به انتقاد منبع‌شناسانه: راویان شخصی معمولاً برداشت‌ها، سوگیری‌ها و حافظهٔ انتخابی دارند؛ بنابراین متن باید با منابع دیگر (گزارش‌های رسمی، خاطرات دیگران، اسناد دیوانی) مقایسه شود تا تصویر متوازن‌تری به‌دست آید.
—
ویژگی‌های زبانی و سبکی
زبان: متن اصلی با زبانِ روزمرهِ دربار و ترکیبِ فارسیِ محاوره‌ای-ادبی نوشته/ثبت شده است؛ گردآورنده در ویراست برای خوانش مدرن ویرایش و پاورقی افزوده است.
سبک روایت: روایت‌ها کوتاه، توأم با نام‌ها و رخدادهای دقیق تاریخی؛ گاه طنزآمیز یا طعنه‌آمیز نسبت به رفتارهای دربار، و گاه خشک و گزارشی. این تنوع سبک، متن را برای خوانندهٔ عمومی جذاب و برای محققان غنی می‌کند.
—
نکات محتوایی شاخص (گزیده‌ای از نوع مطالبی که در کتاب می‌یابید)
شرح جلسات خصوصیِ شاه و رجال و سخنانِ نقل‌شده میان مقام‌ها.
توصیف آدابِ دربار، مراسمِ تشریفات، و مناسبات طبقاتی میان اعضای خانوادهٔ سلطنتی و خواص.
ذکر حوادث روزمره و حوادث مهمِ سیاسی که راوی شاهد یا مطلعِ آن بوده است.
—
نقاط قوتِ اثر
1. گزارشِ دست‌اول: حضور راوی در حلقهٔ دربار و ثبتِ روزنه‌به‌روزِ رخدادها ارزش توصیفی و مستندی بالایی فراهم آورده است.
2. فاصلهٔ زمانی مناسب برای بازتاب خاطرات: راوی در مدت طولانی خاطراتش را نگه داشته و سپس ثبت کرده که به‌نوعی امکان بازتابِ تأملات و تحلیل‌های داخلی را فراهم می‌سازد.
3. جلدها و ویرایشِ مفصل: تدوینِ چندجلدی و توضیحات گردآورنده، دسترسی پژوهشگرانه را ساده‌تر کرده است.
—
محدودیت‌ها و نقدها
1. سوگیریِ شخصی: راوی موظف یا علاقه‌مند به ترسیم تصویری خاص از خود یا دیگران بوده است؛ بنابراین باید با احتیاط خوانده شود.
2. فُرمِ خاطرات: شکل روزشماریْ گاهی از پیوستگی تحلیلی می‌کاهد و خواننده‌ای که دنبال تحلیل بلندمدت است نیازمند جمع‌بندی بیرونی است.
3. قابلیتِ ویرایشی و حذف/افزودن توسط گردآورنده: هر گردآوری متأثر از انتخاب‌های ویراستار است؛ بنابراین خواننده باید نسبت به احتمالِ دخل و تصرف آگاه باشد.
—
جایگاه در مطالعات قاجار
این مجموعه یکی از منابع مهمِ «خاطرات درباری» است که برای تکمیل تصویرِ اجتماعی-سیاسیِ دربار قاجار و مطالعات میکروتاریخی مفید است. پژوهشگرانی که دنبال شناختِ رفتارِ روزمرهٔ نخبگان، مناسبات خانوادگیِ سلطنتی و رمزگشایی زبانِ دربار هستند، می‌توانند از این متن بهره‌جویند.
—
روشِ استفادهٔ پیشنهاد‌شده برای پژوهشگران
همزمان با خواندنِ این مجموعه، منابعِ رسمیِ آن دوره و خاطراتِ سایرِ شاهدانِ معاصر را کنار بگذارید تا تطبیقِ تقاطعِ اطلاعات ممکن شود.
به پاورقی‌ها و توضیحاتِ ویراست دقت کنید؛ چون ارجاعاتِ تاریخیِ مهم آنجا گنجانده شده است.
برای موضوعات خاص (مثلاً یک سال مشخص یا یک حادثهٔ کلیدی) بهتر است متن را به‌صورت روزانه و موضوعی تحلیل کنید تا کلی‌نگریِ روزشماری به یک روایت تحلیلی بدل گردد.
—
خواندنِ عمومی: آیا برای مخاطب عام مناسب است؟
بله؛ خوانندهٔ عمومیِ علاقه‌مند به تاریخِ دربار، داستان‌های حقیقی و شرحِ احوال اجتماعات نخبگان، می‌تواند از این اثر لذت ببرد. با این‌حال، حجمِ بالای مطالب و شکلِ روزشماری ممکن است برای خواننده‌ای که دنبال روایتِ خطیِ ساده است، تا حدودی چالش‌برانگیز باشد.
—
توصیه‌ها و جمع‌بندیِ انتقادی
«ملیجک ثانی» مجموعه‌ای ارزنده و مستند است؛ اما خواننده و پژوهشگر باید آن را به‌عنوان یک منبعِ روایتی-فردی بخواند، نه گزارشِ بی‌طرف یا سندِ رسمی.
برای بهره‌برداریِ علمی، ترکیبِ این روزنامه با اسنادِ اداری، روزنامه‌های معاصرِ آن زمان و دیگر خاطراتِ درباری ضروری است تا خطاها و سوگیری‌ها شناخته و اصلاح شوند.
از منظر ادبی و مردم‌نگاری، متن نشانگرِ زبانِ دربار و تعاملِ روزمرۀ طبقاتِ ممتاز است و برای جامعه‌شناسِ تاریخی نیز بسیار آموزنده است.
لینک دانلود روزنامه خاطرات عزیزالسطان جلد اول
لینک دانلود روزنامه خاطرات عزیزالسطان جلد دوم