کتاب سیاسی

دانلود کتاب رجال دوره قاجاریه اثر حسین سعادت نوری

مرحوم سعادت در کتابی که به من مرحمت کرده تصریح دارد که این کتاب نتیجه کار او در کرمان است منتهی دری به تخته خورد و گزارش به اصفهان افتاد و کتاب را در اصفهان چاپ کرد. توضیح این نکته آنست که در همان سال که آن شعر کذایی را در باب زن، مرحوم سعادت در بیداری چاپ کرد تابستان ناچار شد سفری به اصفهان بکند و یادباره فهمید: آمد برم از آنچه میترسیدم یکراست از کرمان را ما افتاده و به دام عشقی عارفانه افتاد. در طرف چمن مرغ دل آرام ندارد پیداست که غیر از هوس نام ندارد او با خواهر زن مرحوم احمد عرفان که از زنان فاضله و نجیب و بزرگوار اصفهان است ازدواج کرد و البته کتاب ترجمه شده خود را هم به مرحوم عرفان سپرد و او نخستین جلد هشت سال در ایران راه در جزم انتشارات روزنامه عرفان به چاپ رساند کتابی داد وزنی گرفت کدام معامله با این مرابحه برابری می کند؟ کتاب مورد استقبال قرار گرفت و جلد دوم آن نیز، یک سال بعد، در ۱۳۱۹ شمسی به چاپ رسید، در حالیکه مقدمه استاد نصر الله فلسفی هم چون ستار مزهره به عنوان تقدیر و تحسین برییشانی کتاب می درخشید.

مرحوم سعادت با عصر مهربان خود به کرمان بازگشت و سالها و سالها در کرمان بود، ولی درین اواخر به علت تغییر خلقیات مرحوم دیلمقانی، کم کم به هوای انتقال به تهران افتاد و با آمدن به تهران در وزارت دارایی و اقتصاد کار گرفت و آخرین سفر او به کرمان در ۱۳۳۹ش، چندسالی قبل از مرگ او صورت گرفت که ظاهراً برای بازرسی و باطناً برای دیدار دوستان میچهل ساله قدیمی بوده است. او هیچوقت از یاد کرمان و اوقات خوشی را که در آنجا گذرانده بوده است غافل نبود.

او از مشوقین جدی و بی دریغ من بود و هر مقاله یی یا کتابی درباب کرمان مینوشتم میخواند و بارها میخواند و تصحیح میکرد و تذکر میداد و یاد خیر می کرد. من مصداق این بیت عربی را در روحیه و خصوصیات مرحوم سعادت در مورد کرمان کاملا مطابق دیدم که میفرماید: مرحوم سعادت نوری در تاریخ قاجاريد خصوصاً انساب و خانوادهها کونظیر بود. دوتن بودند که درین مورد خاص گوهرشناس بی بدیل بشمار میرفتند، پکی مرحوم حسین محبوبی اردکانی و دیگری همین حسین معادنوری اینکه اروپائیها میگویند موقتی یاد پیرمرد می خرده پاک کتاب تاریخ زیر خاک پنهان میشود در مورد این دوتین خصوصا صادق است.

دوره قاجاریه در مورد القاب و کنی و فامیلها دوران خر تو خر مجیبی است، پنج شش جور مشير الدوله داریم و هفت هشت رنگ تیر الطاف و به چهار نوع مثير المواد و کار أظهر مشکل میشود که استال مخلص هم میان ناظم الاسلام و ناظم الاطباء در میداند که حافظه اش کدامیان را ضبط کند. اگر پاک مملکت حساب داشت روز اول آدمی مثل محبوبی اردکانی با حسین سعادت نوری راد به جای اینکه مامور ثبات دارائی کند می نشاند گوشه امانی و میگفت بیاد این استاد کتابخانه سلطنتی و بیوتات و دارائی و وزارتخارجه و…

در اختیار بنشين و تحولات القاب او عناوین و رتبه ها و پایه ها و خلعتها وقراها وتشريقها مله اجتماعی کیا مربوط به این عصر است تحقیق کی ان وقت . کانی که شاید میتوانستند. تاريخي من تاريخ ویل دورانت هم در این گونه از سرزمین بوجود آورند مرحوم سعادت نوری را در سالهای آخر هفته ای باشجار در دفتر یقنا زیارت میگردیم و معطر و . خال منشین گشته و تنها مایه که تا دم آخر محطه ای از خدمت و حمایت است که آدمی وقتی تا اخير أورا. فر الحبيت ها با طبیعت میخواست عجیب تر از این ها از روی در نقاب خاک کشیده حلوف العبير روستایی حصول بدان برای و او باتوان شده و بزرگوار او بود حمر وفادار ازو غافل نماند، تایم باران و دوستان و بستگان شد مود، چنان مینماید ابتدائی خود شرمگین سازد حمدان قول سعدی ا را به رحمت نظر سوی اوست مرگ سیامک نوری کمال دلسوزی او که عمرش شفقت با بهتره به در گرم نگاهداشتن اجاق زندگی چیزی که در روزهای آخر عمرش از وسوال کنم، آیا هنوز هم بر همان سایت هست و شمر بر آنند را مقاله یاد کردیم، باز هم از خود میداند، و از خود میخواند؟

کاشی این را میدانستها پرتوان او و بازارگان به کرمان گوار سنگین امامیه سائل خان زند جوپاری و اشمی از متوفین بیست پلانه بهارت موری یداری مورخ ۱۱ آذر ۱۳۹۵ عالم حوادث آن حدود آن میگشود اتوری در فعالیت های اقتصادی کرمان نیز برای بالابرسان راحتها و مکاتبات با کشورهای خارجید خریدار اصلی راه میانبر را انتخاب ماندگان و کوشش قالی و نهای بیات اقتصادی کرمان کار خانه ای بینا مردی به تولید صاحب الام نوری یکی از عوامل مواترین بود ما معرفی به کرمان وارد کند هر عدی حافظه بود در عین حال اینکار ام دوم محبت نوری علاوه بر آن که مقالاتی ماصد در روزنامه اجگر چاپ اصفهان در خصوص چراغیری کرمان نگاشته بود و کشیدن خیابان شهر را توصیه کرده بود پس از آنکه کارخانه برقی کرمان افتاح ه در خوشحالی از نتیجه قادات و پیشنه داد و گوشتهای خود، مجددا خاله ای در روزنامه بیماری درج کرد و طی آن توضیح دار ….

شاید خوش آمد گوئی الي واطي گیرید و شاید عذرات فوق العاده آقای هرندی بود که مردم از گرفتن اشتراه و طی مقاله دیگری وشت: امروز با حسرت ای برقی از ایشان سؤالاتی نمودم ندن وسایل پریشانی حوالی براههای سال خاور ریال میشود

برای خرید کتاب رجال دوره قاجاریه نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید و برای دانلود رایگان به ادامه مطلب مراجعه نمایید

دانلود کتاب تغییرات بنیادی جامعه ایران در دوره رضاشاه و مقایسه آن با عصر قاجار اثر فریدون فرهی

 ایـن چگونگـی را میتـوان از عهـد صفـوی تاکنـون دنبال کـرد. ایـن دوره اسـتبداد، جزم ً اندیشـی و تعصـب مذهبـی در حالی آغاز شـد کـه در کشـورهای اروپای غربی، رنسـانس تقریبا همزمـان با به قدرت رسـیدن شـاه اسـماعیل اول و اعالم تشـیع دوازده امامی بـه عنوان مذهب رسـمی کشـور شـکل گرفت.

این کشـورها بـا ورود بـه دوره رنسـانس در صدد احیـا مبانی علم و فلسـفه و دموکراسـی برآمدند و خود را از عهد هزارسـاله قرون وسـطا و حاکمیت کلیسـا رها سـاختند. زیـرا در آن سـدهها انسـان بـا فهـم علمی بـه جهان هسـتی نمینگریسـت و نگاهش تنهـا از منظـر احـکام ایمانـی بـود امـا با رنسـانس و انسـان گرایی و با شـعار فردگرایـی ذهنیت انسـان از اوهامـات قـرون وسـطا و خرافات زدوده شـد و به جـای نگرش مذهبی، عقل فلسـفی را جایگزیـن کـرد و انسـان مـدرن را بـه سـوی چرایـی و پیداکـردن علتهـا از طریـق علمـی رهنمـون شـد و او را از تلقینـات غیرعقالنـی منادیـان دیـن رهـا و دیـدگاه وی را از موهومـات و سـنتهای نامعقـول و خردسـتیز پـاک نمـود. نتیجـه ایـن تغییـر نگـرش اروپاییان بـه جهان هسـتی و توجـه بـه مقوله روشـنگری بـه عنوان بنیـان مدرنیتـه که بر عقالنیت اسـتوار اسـت، موجب توسـعه کمی و کیفی دانشـگاهها، اختراعات جدید و توسـعه فرهنگی، اجتماعی، سیاسـی و صنعتی ای

ن کشـورها و گسـترش نفوذ آنان در کشـورهای آمریکای شـمالی و جنوبی، آفریقایی وکشـورهای آسـیایی از جملـه ایـران تا شـرق دور شـد. در همین عصر رنسـانس، شاهاسـماعیل اول در چهاردهسـالگی بـا کمـک نیروهـای قزلبـاش تبریـز را فتـح و بـا اعلام پادشـاهی خـود سلسـله صفـوی را بنیـاد گذاشـت.

نزدیـکان شاهاسـماعیل به وی گوشـزد کردند کـه از جمعیت دویسـت تـا سـیصد هـزار نفـری تبریز، دو سـوم آن سـنی مذهـب هسـتند، ما میترسـیم مردم بگوینـد فرمانـروای شـیعه نمیخواهند و اگر خـدای ناکرده مردم از قبول تشـیع خـودداری کنند چـه کنیم؟ پاسـخ شاهاسـماعیل صریـح و سـازشناپذیر بود.

اوگفـت، مأمور انجام این کار اسـت و خداونـد و امامـان معصـوم همـراه اوینـد و از هیچکـس هم باکی نـدارد و به یـاری خداوند اگر رعیـت حرفـی بزند شمشـیر میکشـم و یـک نفـر را زنده نمیگـذارم. طرفـداران شاهاسـماعیل ّائیـان و توالئیـان ) اینـان گـروه و طبقـهای از شـیعیان هسـتند کـه به سـبب اعتقاد بـه نـام تبر بـه وجـوب والیـت علـی، نسـبت بـه آل علی ابـراز تولی و نسـبت به سـایر خلفا اظهـار تبری و بیـزاری مینماینـد( درکوچـه و بازار مسـلحانه راه افتادند و نه تنها سـه تن خلفای راشـدین بلکه همـه دشـمنان علـی و دیگـر امامـان و بـه طورکلـی سـنیمذهبان را لعـن میکردنـد. هرکس بیدرنـگ در جـواب نمی َ گفـت، بیـش باد وکم مبـاد، خطر آن بـود که در دم خونش ریخته شـود.

تغییرات بنیادی جامعه ایران در دوره رضا شاه و مقایسه آن با عصر قاجار )سیوری۲۶:۱۳۶۶،(. در تبریـز موضـوع بیـش بـاد وکـم مباد، بـه از دم تیغ گذشـتن هـزاران زن و مـرد تبریزی انجامیـد. فقـط بـه ایـن علـت کـه سـنی مذهـب بودنـد و توهیـن بـه خلفـای راشـدین را روا نمیدانسـتند. بدین ً ترتیـب مـردم ناحیـه بـه ضـرب شمشـیر تدریجـا از اسلام سـنی بهطریقـه تشـیع دوازده امامـی پیوسـتند تـا از بـه خـاک و خون کشـیده شـدن رهایـی یابند.

ایـن روند به همیـن روش در سـایر نقـاط ایـران ادامـه یافت تـا اینکه اقلیت شـیعه ایـران به اکثریـت تبدیل شـد. بـه هـر روی ایـن بازی تلـخ روزگار با مـردم سـتمدیده ایران در تاریخ بعد از اسلام اسـت کـه یکبـار بـه هنـگام سـقوط ساسـانیان و فتـح ایـران بـه ضـرب شمشـیر و کشـتار عـرب در فراینـدی چنـد صـد سـاله از دین آبـاء و اجـدادی خود، زرتشـتی، به اجبار به اسلام اهل سـنت گرویدنـد و دوبـاره بـا شمشـیر و خـون مجبـور بـه تغییرگرایـش مذهبـی خـود به شـیعه دوازده امامـی شـدند. بـرای اینکـه به میـزان تعصب غیرعقالنـی هواداران شاهاسـماعیل پی برده شـود بـه نمونـهای از رفتـار وی که شـرح آن در منابع تاریـخ مختلف از جملـه »لُبالتواریخ« و »تاریخ ایلچـی نظـام« و منابـع خارجـی آمـده اسـت نظـر میافکنیـم. شاهاسـماعیل کـه سـه سـال از اعلام پادشـاهیاش میگذشـت در جنـگ با حسـین کیاچلاوی و مرادبیـک جهانشـاهلو یا به احتمال بیشـتر جهانگیرلو در مازندران مرادبیک را دسـتگیرکرد.

برای خرید کتاب تغییرات بنیادی جامعه ایران در دوره رضاشاه و مقایسه آن با عصر قاجار نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید و برای دانلود رایگان به ادامه مطلب مراجعه نمایید

دانلود کتاب دولت در عصر پهلوی اثر ابراهیم فیوضات

 نقش قدرت و فرد در جوامع سنتی به علل زیربنای ضعیف صنعت ماشینی و ضعف کارکردی نهادهای موجود و «وجود جامعه ای پدرسالار» بیش از نهاد رسمی و قانونی اهمیت داده میشود به مرور زمان در اثیر تحولات تکنولوژیکی و رویداد انقلاب صنعتی نهادهای متناسب با آن گسترش می یابند و نقش فرد جای خود را به سازمانهای نوین اجتماعی نظیر انجمن اتحادیه و حزب میدهد نهادهای نوین حق و حقوق هر شهروند را مشخص می کنند و توضیح میدهند. بدین ترتیب آگاهی فرد نسبت به حقوق فردی و جمعی افزایش می یابد رابطه میان فرد و جمع نظم بهتری پیدا می کند.

در نتیجه این روند دموکراسی و مشارکت بیشتر مردمی، همدلی و نظم عاطفی گسترش نظارت دولت بر جامعه امکان ظهور بیشتری می یابد. گروههای فرودست جامعه که در روزگاران گذشته اقتدار و جایگاه درخور توجهی نداشتند و به آنان اهمیتی داده نمیشد با مشارکت در تشکلها و انجمنهای نوین اقتدار بی نظیری کسب میکنند و در برابر بزرگان و رؤسای کشورها از قدرت نسبتاً وسیعی برخوردار می شوند. در اروپای قرون وسطی آباء ،کلیسا فئودالها و اشراف زمیندار سلطه داشتند و نقشی محوری در تعیین مسائل نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به خود اختصاص داده بودند. در کشورهایی نظیر هلند انگلیس و فرانسه برخورد میان قشرها و گروههای کهنه و تو روی داد و ضمن تحول جامعه از کشاورزی به صنعت تغییراتی عمیق در قشرهای اجتماعی بر جای گذارد و جامعه را به سمت «مشارکت مردمی و
دموکراسی» و احقاق حق فردی سوق داد اما در برخی کشورهای دیگر
نظیر آلمان و ایتالیا سازش گروهی میان قشرهای کهنه و نو در سطوح بالای جامعه شکل گرفت و در عین حال که جامعه را به سمت صنعتی شدن متحول ساخت گروه ها و قشرهای اجتماعی را دست نخورده باقی گذارد و نیاز به پیشوا و یا به قول ماکس وبر كاريزما (CARIS MATIQUE FIGURE) را مطرح ساخت به عنوان مثال هیتلر موسولینی و امپراطور هیروهیتو). در کشورهای در حال گذار عوامل بیرونی بازار جهانی استعمار امپریالیسم و شرکتهای فراملیتی بر سازش گروهی اثر گذارد و رشد طبیعی کشورهای مذکور را با مانع روبرو ر ساخت چنین روندی در ایران با آغاز دولت رضاشاه شکل گرفت و استمرار یافت در نتیجه جامعه ایران از شکل کشاورزی به صنعت با ویژگیهای بومی متحول نشد و گروه های اجتماعی هم به تحول بنیادی دست نیافتند بنابراین صنعت ماشینی جدید نتوانست جای مشخصی را در ساختار اقتصادی جامعه باز کند و کامل کننده بخش کشاورزی شود.

در عین حال کشاورزی هم جایگاه گذشته خود را از دست داد، بدون آنکه بتواند به تحول فرایند صنعتی شدن کشور یاری رساند. این تغییرات باعث مشارکت مردمی در امور مختلف نشد و به بروز و نشر دموکراسی و آگاهی اجتماعی میدان نداد. رشد شتابان جمعیت و تناقضات ،آن ضعف و کمبود مشارکت در حل مسائل روزمره زندگی فردی و اجتماعی، فقدان پرورش و عدم آمادگی برای کارهای جمعی نبود فضای آزاد لازم اجتماعی، خودخواهی جاه طلبی و نفع پرستی را در جامعه رایج ساخت همین روند مخرب جلوی هر نوع کار خلاق بردباری استقامت استمرار کاری تحقیق علمی و پژوهشی را گرفت و توانائی در حل بنیادین معضلات اجتماعی را از جامعه سلب کرد.
دولتی که از درون چنین ساختاری سر برآورد به سختی توانست رسالت اجتماعی مهمی را بر عهده گیرد. این دولت هرچند از دولتهای ایلی
عشیره ای دوره قاجار فاصله گرفت و به مسأله مالکیت رسمیت بخشید؛ اما نهادهای قانونی را در کشور پابرجا و استوار نساخت. در این میان ساختار غالب دولت رضاشاه به ساختار بزرگ مالکی در جوار سرمایه خارجی تبدیل شد. اما این دولت استبداد و خودرایی حاکمیت های ایلی را به همراه آورد و به نهادهای خودجوش مردمی چه در عصر خود و چه در عصر بعدی
(محمدرضا) امکان رشد و توسعه کمتری داد.

دانلود کتاب تاریخ نهضت آزادیخواهی اثر رمضان شیرنشان

بعد از آنکه آقا محمدخان قاجار با آن رشادت بلکه تهور بینظیر و جنگهای سخت و خونریزیهای بی باکانه بر اوضاع مسلط و جبران حقارت خود را با چشم کندن بسیار على الخصوص از مردم کرمان و در آوردن چشمهای لطفعلیخان زند و نظایر آن نمود و از هر طرف میخواست افتخار جهانگیری جهانی درك كند در عکس العمل حكم مغرورانه که درباره نوکرهای خود آنهم برای خوردن خربوزه هایش داد و اجرای آن حکم قتل را به صبح موکول ،کرد بالاخره نیمه شب نوکرها به حسابش رسیده خونش را ریختند، و سلطنت به عهده وليعهد و برادر زاده اش با باخان فتحعلی شاه محول گشت.

آنهم با مدارا و مبارزه بر اوضاع مسلط شد ولی عده زنها وعده اولاد مخصوصاً پسرانش كه هريك خود را شاهزاده ومالك ایران میدانستند کم نبود بلکه در دنیا سابقه ندارد كه يك فرد اینقدر اولاد و عيال داشته باشد بطوریکه خود با با هم در احصاء و شمارش آن عاجز بود که انصافاً در میان این پسران پاره ای افراد لایق و رشید حتی هنرمند و شاعر هم پا گرفتند که شایستگیها و نوآوریهای شایان توجه میداشتند.

این گروهان پسران شاه يك يك بزرگ میشدند و هر فردی به شهری و استانی اعزام و در آنجا درباری و توقعاتی داشتند که دوران این فرمانفرمائیهای مطلق و نتیجه سلطنتها را بیش از یکصد و بیست سال میتوان تخمین زد یعنی از هزار و دویست وسی تا پایان دوره سلطنت قاجاریه دوران فتحعلی شاه و تمامی فرزندان او ونوادگانش مخصوصاً در دوره سلطنت پنجاه ساله ناصرالدین شاه که غیر از فرزندان خودخواه خود مانند مسعود میرزا ظل السلطان عموهایش نیز عموماً به ایالت و ولایت رفتند و هر يك استانی یا لااقل شهرستانی را در مالکیت مطلق خویش داشتند، اهالی آن سرزمینها هريك عبد وعبيد وبنده و برده حکام بودند که جان ومال وعرض و ناموسشان برای شاهزاده آزاد بود یعنی آنروز آزادی به مفهوم و معنى عام فقط و فقط برای شاه و شاهزادگان بود و بس و دیگر کسی اگر لغت آزادی را ادا میکرد نابود میشد.

این حکومتهای مستبده و فرمانروائیها و خود کامگیها که پیش از صد سال دوره نحس وشوم آن است همه را به ستوه آورده بود اگر هم کسی شکایت و حکایتی از دل به زبان می آورد زبانش را از قفا در می آوردند حتی اگر عرضحالی هم به شاه بابا میداد و لوکان قضاوت تجاوزخان حاکم را تائید ،میکرد با دادن هدیه و پیشکش به قبله عالم شاکی مردود و نابود میشد، چه اگر بخواهند مصادیق آنرا بر قلم آورند خود چندین جلد کتاب خواهد شد. اما تا این حد قابل ثبت در تاریخ است که اکثر این حکام وولات خود دربار و تشریفات و میر غضبها داشتند که هر چه میخواستند میکردند و بدبختانه گاه گاه توابع و اطرافیانشان هم این آتش را دامن زده و خود بهره برداریهای تبعی و کلان مینمودند، کار پادشاهان مستبد مغرور هم این بود که از هر جهت به خود مشغول و از آه و ناله مظلومان فارغ نشینند.

در حال و زمانیکه دنیای روز سر گرم خودسازی و پی ریزی آزادی و کسب دانش و هنر در سطح عمومی بود و به جبر زمان حکومتهای مستبده و خودخواه فرو میریخت و در جای آن کاخهای جوروستم پایه های دادخواهی و آزادی استوار میگشت البته این جنبش و نهضت در اروپا ریشه چندین صدساله داشت که اکثر خاندانهای سلطنتی خود را در این جنبشها شريك ساخته و همان پادشاهان مغرور خود و اولادشان به اجتماع قدم گذارده و با دست عطوفت کرد ملال از خاطر مردم رفتند، چنانچه سالها بر سریر سلطنت مانده و هنوز هم برای نمونه در عرصه زندگی وجود دارند و با عنوان سلطنت خود پشتوانه حکومت ملی و آزادی گشته اند .

ولی اکثریت آنها رفتند چون نخواستند و نتوانستند اوضاع و احوال زمان را درك نموده و برای مردم حق حیاتی قائل شوند، این پیشرفتها و پیدایش حکومتهای ملی و پارلمانی از اروپا به آسیا و به صورت خاصی به آمریکا رسوخ کرد و از آنچه امپراطوری کهنسال شش هزار ساله ژاپن را تعدیل کرد و در جنوب شرقی اروپا آثار گذاشت و در همه همسایگان دیوار به دیوار ایران هم صورت قطعیت گرفت و امپراطوری بزرگ عثمانی را تسلیم و سپس مقهور اراده مات کرد در ایران هم بوسیله جوانانی که برای تحصیل به اروپا رفته بودند همچنین روزنامه ها در ایران انعکاس یافت. و آنچه سلاطین وقت و بالخصوص ناصرالدین شاه خواست جلوگیری نمایند بطور سری و محرمانه اخبار آن روزنامه ها به ایران میرسید و همان منع شدید بیشتر مردم را بر انگیخت تا در مقام کسب اطلاع و تحقیق بر آمده و از کم و کیف نهضت مردم و ایجاد حکومت ملی با خبر گردند.

آمدن سید جمال الدین اسد آبادی به ایران و ملاقات او با همکارانش در مصر و اروپا و سپس دسته شاگردان و یارانش در استانبول و بالاخره کشته شدن ناصرالدین شاه بدست میرزارضای کرمانی که خود یکی از افراد ستم دیده و رنج کشیده بود از همین راه گوش جانش بزبان دل سید جمال الدین آشنا و بلکه وجودش مجذوب او گشته بود پرده را از روی آنچه پشت پرده و پرورده بیست ساله اواخر سلطنت ناصرالدین شاه بود برافکند و سلطنت مظفرالدین شاه که مردی خوش قلب و خیر خواه بود به مردم ایران اجازه داد تا جلسات و مجامع سری و علنی تشکیل و کیمیای آزادی را طلبکار و خواستار شوند.

این احساسات در مجامع روحانی مخصوصاً محضر میرزای شیرازی که بعد از رحلت شیخ انصاری مرجع بزرگ تقلید مسلمانان و سرور اخوان خورد و کلان بود انعکاسی داشت خاصه که آن مرد روحانی روی تأثیرات عمیق انسانی و خیر خواهی به ویژه در کسوت مرجع تقلید با سابقه ایکه به مظالم شاهزادگان قاجاریه در سراسر ایران مطلع بود و هر کس به زیارت عتبات عالیات و به دیدار آن مرد بزرگ نائل میشد از تجاوز و تعدی حکام جور به عرض و مال و جان مردم داستانها می گفت و شکایتها داشت.

که گاه گاه که صبر آن پیشوای روحانی را لبریز کرده به حکم وظیفه دینی، حمایت مظلوم ودفع ظالم و اجرای امر به معروف و نهی از منکر به دولت یعنی شاه مستبد نامه می نوشت و تلگراف میکرد به علاوه در محضر درس خود که بسیاری از بزرگان و پیشوایان روحانی حضور داشتند از حکومت جابره ایران صحبت میکرد و دفع شر آنها را از سر مردم ستمدیده به زبان مؤثر میخواست و ما بك تلگراف آن بزرگوار را در اینجا می آوریم.

دانلود کتاب از موج تا طوفان اثر بار مومنی

در آمد نفت در سال ۱۳۵۷ نسبت به سال ۱۳۵۳، ۱/۵ درصد به قیمت جاری کاهش پیدا کرد… بهمین مناسبت برنامه ریزان دولتی با سراسیمگی شروع به جابجا کردن ارقام اعتبارات عمرانی و تغییر هدفهای برنامه ای که برای متنا سب کردن آنها با هدفهای تمدن بزرگ زحمات زیادی متحمل شده بودند. گردند…

طبق گزارشات رسمی اقتصادی در سال ۱۳۵۷ پس از صرف هزینه های سرسام آور ورود ماشین آلات و کالاهای گرانقیمت سرمایه ای کمبود نیروی انسانی ماهر، عدم کفایت تشکیلات موجود با نیازهای یک اقتصاد متحول نارسائی وسائل و تأسیسات زیر بنائی مانند راهها بنادر فرودگاهها و وسائط حمل و نقل و همچنین عدم دسترسی کافی به مواد اولیه واسطه ای تورم شدید کاهش نسبی محصولات کشاورزی، بویژه ناتوانی در درک مسائل تازه و حل درست آنها خوشبینی هایی را که در سالهای اول برنامه پنجم (۵۷ – ۱۳۵۲) در باره جهش بزرگ اقتصادی بوجود آورده بود.

بر هم زد و در ماندگی نظام شاهنشاهی را حتی در مسائل جاری اقتصادی آشکارتر ساخت (ص ۱۹۲ محمد رضا سوداگر، رشد روابط سرمایه داری در ایران مرحله گسترش ۵۷ – ۱۳۷۲، شعله اندیشه تهران (۱۳۶۹) در نامه سه نفره سنجابی، بختیار و فروهر بتاريخ ۲۲ خرداد ۱۳۵۶ چنین آمده است : « مملکت از هر طرف در لبه های پرنگاه قرار گرفته، همه جریانها به بن پست کشیده نیازمندیهای عمومی بخصوص خوار و بار و مسکن با قیمتهای تصاعدی بی نظیر دچار نایابی گشته کشاورزی و دامداری رو به نیستی گذارده صنایع نوپای ملی و نیروهای انسانی در بحران و تزلزل افتاده، تراز بازرگانی کشور و نا برابری صادرات و واردات و حشت آور گردیده نفت این میراث گرانیهای خدادادی بشدت تبذیر شده، برنامه های عنوان شده اصلاح و انقلاب ناکام مانده…

ص ١٤٠ سی و هفت روز پس از سی و هفت سال دکتر شاپور بختیار انتشارات رادیو ایران از مدتی پیش تهران ساعتها در خاموشی فرو میرفت، در خرداد ۱۳۹۵ ه اختلال در توزیع نیروی برق سراسر ایران را فرا گرفت و روزانه چند ساعت به خاموشی ها افزوده شد. و (باقر عاقلی، روز شمار تاریخ) خاموشی برق کاهش تولید رشتههای مختلف صنعت را سبب شد. برای مثال کارخانه ماشین سازی اراک ، کارخانه اصلی صنایع سنگین مهندسی در کشور در سال ۱۹۷۹۷۷ ( ۵۹ – (۱۳۵۵) فقط ۱۳۷۵۱ تن تولید داشت حال آنکه ظرفیت تولیدی آن ۲۳۰۰۰ تن بود پایین بودن تولید معلول خاموشی های برق، که به تأسیسات کارخانه آسیب رسانده و تعمیرش مدت مدیدی وقت گرفت دانسته شد…

دانلود کتاب نواندیشی و روشنفکری در ایران اثر باقر مومنی

  هر وزارتخانه سازمان اداری و کارمندان خاص خود را داشت. اما تقریباً یک سال بعد اشراف و ،روحانیان شاه را به برکناری صدر اعظم ناگریز ساختند (در رجب ۱۲۹۰ اکتبر (۱۸۷۳ و این طرح روی کاغذ ماند و اگر بعدها هم وزارتخانه ای بوجود آمد به کلی از نظم و نسق عاری بود و کارها به همان شیوه گذشته منتها با نام و عنوان تازه میگذشت.

دستگاه استبدادی اشرافی که در عین حال زیر نفوذ دستگاه روحانیت و بشیوه ملوک الطوایفی اداره میشد به رغم حسن نیت گاهگاهی ناصرالدین شاه هیچ نوع تلاشی را برای نوسازی بر نمی تافت و طبعاً نوخواهان و اصلاح طلبان را مورد غضب قرار میداد و طرد میکرد البته سپهسالار که مقرب الخاقان بود، مانند میرزا تقی خان امیرکبیر به بریدن رگ خود محکوم نشد و در مقام حکومت خراسان و سیستان و تولیت آستانه رضوی چشم بر جهان فرو بست. اما دو نفر از نزدیکان محرم و صمیمی ،او که از منورالفکران قدر اول دوران مشروطیت و در وزارت عدلیه و مواردی دیگر عقل منفصل او بشمار میرفتند.

بشدت مغضوب :شدند میرزا ملکم خان پس از برکناری سپهسالار به عثمانی تبعید شد و با اینکه در یک دوره دوباره به سفارت ایران در انگلیس رسید باری دیگر مورد خشم ملوکانه قرار گرفت و پس از سی و شش سال زندگی اجباری در غربت در گذشت و میرزا یوسف خان مستشار الدوله (۱۱۹۳ اردیبهشت ۱۲۷۳) نیز پس از چند بار زندان و تحمل شکنجه و مصادره اموال در خلوت تنهایی جان سپرد.

نفوذ خارجی و تحولات داخلی اما به رغم سخت جانی و ثبات نسبی طبقات عقب مانده حاکم و مجموعه دستگاه حکومتی تحولات اقتصادی – اجتماعی که خود محصول ارتباط با مراودات و قراردادهای سیاسی با دولتهای اروپایی و بخصوص دولت روس و انگلیس که حالا دیگر از شمال و شرق و جنوب و غرب همسایه ایران شناخته می شدند در این تغییرات و تحولات نقش بازی میکردند. ناصرالدین شاه سه بار در سالهای ۱۲۹۰ ق. ۱۸۷۳ و ۱۲۹۵ ق. -۱۸۷۸ و ۱۳۰۶ ق. آوریل ساوت ،۱۸۸۶ که هر بار چهار یا پنج ماه طول می کشید.

کشورهای روسیه آلمان بلژیک ،فرانسه ،ایتالیا ،اتریش سویس، عثمانی، هلند و انگلیس را همراه با جماعتی از درباریان در نوردید در این سالها بجز عقد پیمانهای گمرکی با دولتهای مختلف در زمان صدارت سپهسالار امتیازی به رویتر انگلیسی داده شد ۱۸) جمادی الاول ۱۲۸۹ق ۲۵ ژوئیه (۱۸۷۲) که در ساختن راه آهن سراسری ،ایران از رشت تا خلیج فارس و استخراج معادن و تأسیس بانک و پست و تلگراف را در بر می گرفت؛ و آخر از همه امتیاز انحصار تنباکو به یک شرکت انگلیسی در سفر سوم شاه به انگلیس و در ماههای آخر ۱۳۰۶- ۱۸۸۹) بود.

اگر چه امتیاز انحصار تنباکو در اثر شورش مردم باطل و قرارداد رویتر هم بعلت سنگینی و وسعت دامنه آن و هم زیر فشار روسها بلا اجرا ماند اما قسمتی از آن بصورت تأسیس بانک شاهنشاهی ایران و امتیاز نشر اسکناس به انگلیسیها در ۲۷ جمادی الاول ۱۳۰۶ ق ۱۸ فوریه (۱۸۸۹) عملی شد و در مقابل بانک استقراضی ایران بانک رهنی (ایران به روسها واگذار گردید و این هر دو هم سازمانهای دولتی و هم عده ای از اعیان متنفذ دولتی و روحانیان و بازاریان را به زیر نفوذ خود درآوردند و در امور اقتصادی و سیاسی کشور نقش مؤثری بازی کردند.

مظفرالدین شاه نیز سه بار در ۱۸۹۹ آوریل ۱۹۰۱ و ۱۹۰۵) به کشورهای روسیه ،اتریش ،فرانسه انگلیس بلژیک ،آلمان ایتالیا و عثمانی سفر کرد که از نتایج سفر اول او به گرو نهادن گمرک ایران در برابر قرض از روسیه و تحمیلنوز بلژیکی به ریاست یا وزارت گمرکات ایران بود. به هر حال در اواخر قرن نوزدهم کشور ما عرصه تاخت و تاز اقتصادی و سیاسی دو دولت استعمار طلب روس و انگلیس بود.

از یک سو روسها در عرصه های مختلفی مانند بیمه بانک ،شیلات معادن کشاورزی، ایجاد برخی صنایع و راهها و ارتباطات به ویژه در نواحی شمالی حق فعالیت یافتند و صدور کالاهای ساخته شده خود را در قبال دریافت مواد خام تقریبا در سراسر ایران گسترش دادند؛ و انگلیسی ها علاوه بر کسب امتیازات اقتصادی، از طریق دست اندازی بر معادن و راهها و بانکداری بر امور سیاسی ایران نیز مسلط شدند. در عین حال این هر دو کشور یکی با گرفتن امتیاز تشکیل و تعلیم بریگاد فراق در مرکز کشور و دیگری با ایجاد پلیس جنوب بر امور نظامی و انتظامی ایران نیز تسلط یافتند.

برای خرید کتاب نواندیشی و روشنفکری در ایران اثر باقر مومنی نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید . و برای دانلود رایگان به ادامه مطلب مراجعه نمایید.

دانلود کتاب انقلاب مشروطیت ایران: نیروها و هدف ها اثر بیژن جزنی

 انقالب مشروطیت ایران از جمله مهمترین وقایع تاریخی ایران میباشد. تحوالت اجتماعی مقارن انقالب مشروطیت و آثاری که این انقالب در اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران بجای گذاشته است، درخور مطالعه و تحقیق هر فرد میباشد و به خصوص برای افراد جوان ملت ایران ضرورت دارد. نزدیک بودن زمان انقالب مشروطیت به ما و نقشی که این نهضت به عنوان یک نقطۀ تحول در جامعۀ ایران داشته است، شناسایی هرچه بیشتر این جنبش را ایجاب میکند. به طوری که میتوان ادعا کرد که مطالعه و تحقیق در جامعۀ معاصر ایران بدون بررسی این نهضت مشکل بوده و اظهار نظر در وقایع و قضایای سیاسی و اجتماعی معاصر بدون تحلیل جریان این انقالب در معرض خطا قرار دارد. نظر به این مراتب بود که پایاننامۀ خود را در مورد این جنبش انتخاب کردم و جز این منظور نداشتم که مطالعات ضروری خود را در این مورد با دقت بیشتری به انجام رسانم. اینک با علم به اینکه باید مطالعات خود را همچنان در این مبحث ادامه دهم، نتیجه را به صورت این پایاننامۀ تحصیلی به رشتۀ تحریر در آوردهام. اما انتخاب عنوان »نیروها و هدفهای انقالب مشروطیت ایران« به این سبب بوده که برای شناسایی یک نهضت و انقالب میتوان وضع نیروها و هدفهای آن نهضت را مالک قرار داد. بدین ترتیب در مقابل پرسشی بدینگونه: چه طبقات و قشرهایی از جامعه در نهضت شرکت کردند و نقش هریک تا چه اندازه مؤثر بوده است؟

 ما نیروهای یک نهضت را مورد بحث قرار میدهیم، و در برابر این پرسش که: چه مقاصد و خواستهایی هدف این نهضت بوده است؟ به بررسی جهت و هدفها میپردازیم. این دو موضوع با یکدیگر بستگی کامل دارند و در واقع یک مسئله بیش نمیباشند. بحث از هدفهای انقالب ما را متوجه میسازد که جهت اصلی نهضت به کدام سوی بوده است و به اصطالح لبۀ بُرندۀ انقالب به سوی کدام طبقه از دشمن قرار گرفته است. درکوشش برای یافتن پاسخ درست دو پرسش باال، به موضوع سومی برخورد کردم؛ این موضوع اخیر »روش مبارزه« در انقالب است که متناسب با نیروها و هدفهای انقالب میباشد. به این ترتیب موضوع این پایاننامه، تحلیلی از انقالب مشروطیت ایران قرار میگیرد. نظر به اینکه انقالب مشروطیت نیز مانند همۀ جریانهای اجتماعی، دارای مقدمات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، الزم شد که در آغاز بحث از نیروها و هدفهای انقالب ایران، بخشی از مقدمات نهضت مشروطیت قرار داده شود. نظر به اهمیت نقش استعمار در جامعۀ ایرانی مقارن انقالب و اینکه این مسئله خود از مهمترین اسباب انقالب بوده است، روابط دول استعماری با ایران قبل از مشروطیت، اولین مبحث بخش مقدماتی قرار گرفت. در بخش مقدماتی، پس از بحث از تحوالت و اوضاع اجتماعی ایران، الزم شد که تاریخچههایی از نهضت الغای قرارداد انحصار تنباکو »رژی« و انقالب مشروطیت ایران قرار داده شود.

دانلود کتاب استقرار دیکتاتوری رضاخان در ایران اثر ا.س. ملیکف ترجمه سیروس ایزدی

سرکوبی انقلاب سالهای ۱۹۰۵ تا ۱۹۱۱ انقلاب مشروطیت ایران و اشغال بخش بزرگی از کشور بدست نیروهای مسلح انگلستان و روسیه تزاری و بر سرکار آمدن نوکران سرسپرده امپریالیستها و خودسری ارتجاع که پی آمد سرکوب انقلاب مشروطیت ،بود به آن انجامید که استقلال کشور در آستانه سال ۱۹۱۴ یکسره برباد رود.

سال ۱۹۱۴ خاک ایران به جولانگه نبرد ترکیه عثمانی و نیروهای انتانت انگلستان، روسیه تزاری و متحدان آنها بدل گردید.

بخشهای شمال غربی و جنوب غربی ایران در کام جنگ فرورفت و در سال های ۱۹۱۶ و ۱۹۱۷ جنگ تقریباً سراسر ایران را فرا گرفت. تنها سپاهیان بیگانه در حال جنگ ،نبودند بلکه خود ایرانیان هم تا اندازه ای در عملیات جنگی شرکت داشتند برای حمله به خطوط ارتباطی و ساختن استحكامات و جز اینها از ایرانیان نیروهای نامنظمی تشکیل شده بود.

حکومت موقت ملی هم تلاش داشت برای مبارزه با نیروهای مسلح انگلستان و روسیه تزاری سپاهیانی گرد آورد. آن هنگام که توان دولت مرکزی سخت کاهش یافته بود، خانها، فئودال ها و ملا كان بزرگ بتقريب استقلالی کامل یافته بودند. راهزنی حتى بخشهای پهناور مناطقی را هم که از جنگ به دور مانده بود، فرا گرفته بود.

همه اینها رویهم رفته زبانهای بزرگی برای ایران همراه داشت. صدها ده و بسیاری از شهرها ویران شده و مردم ترک دیار گفته بودند. چند سال پس از جنگ، میلسپوی امریکایی که سالها همه کاره امورمالی ایران بود نوشت: «تنها در یکی از ولایات شمال ایران از ۲۴۱ دهکده، ۱۰۱ دهکده از میان رفته است بر دیگر بخشهای ایران نیز همین رفته بود.

صدها هزارتن در سالهای جنگ از گرسنگی بیماریهای همه گیر و عملیات جنگی به هلاکت رسیدند. سستی ارتباط بازرگانی خارجی در دوران جنگ به آن انجامید که دادو ستد ایران با دیگر دولتها سخت زیان بیند از این رو ایران که سالهای پیایی چون زائده فراورده های کشاورزی و مواد خام و بازار فروش دولت های امپریالیستی رشد یافته بود سخت دچار ورشکستگی اقتصادی گردید. چنانکه صدور پنبه به روسیه در سال ۱۹۱۸ نسبت به صدور پنبه در سالهای پیش از جنگ، بیش از ده بار کاهش یافته بود. دیگر فرآورده های کشاورزی وضعی بهتر از این نداشتند. صنایع پیشه وری به تباهی و ورشکستگی می رفت.

فراورده های قالی باقی مهمترین رشته این صنایع که در آن نزدیک دویست هزارتن به کار مشغول بودند، درون کشور خریدار نداشت و میزان صدور آن به خارج هم سخت کاسته شده بود. کاهش شدید فراورده های صنعتی وارداتی سبب کمبود کالاهای مصرفی و افزایش سرسام آور بهای آنها گردید.

در اثر جنگ وابستگی اقتصادی ناچیز بخشهای دور افتاده با مرکز سست تر شد فئودالها ،ملاکان خانهای عشایر و بیگانگان پشتیبان آنان، فرمانروایان لجام گسیخته ولایات شده بودند. روزنامه ستاره ایران، پس از جنگ در شماره ۶سپتامبر ۱۹۲۴ هنگام تفسیر وضع رقت بار اقتصاد خوزستان که در چنگ انگلیسیها و ثروتمندان به سرکردگی مکرم الدوله و شیخ خزعل، می نالید، نوشته بود خوانندگان عزیز تصورش را حتی نمی توانند داشته باشند که این سرزمین نفرین شده چه روزگار دهشتناکی دارد». همه فشار جنگ و ویرانی بردوش کشاورزان پیشه وران، کارگران و بازرگانان خرد بود بورژوازی میانه حال بازرگان و مالکان خرد و میانه حال هم زبان های بزرگی از جنگ دیدند. مردم ایران نمیخواستند با چنین وضعی سازش کنند. هنگام جنگ می توان گفت که همه جا گروههای پارتیزانی تشکیل شده بود.

ناگفته نماند بارها چنان شده بود که نمایندگان طبقات استثمارگر در رأس این گروه ها جای میگرفتند و تلاش میکردند از آنها به سود خویش و هم به سود یکی از جناحهای درگیر جنگ که ارباب آنان بودند، بهره گیرند. سازمان یافته ترین جنبش ،پارتیزانی نهضت جنگل بود که شمال ایران و بویژه گیلان را در برداشت در آستانه سال ۱۹۱۷ این جنبش چنان نیرو گرفت که بخش بزرگی از گیلان بدست پارتیزانها افتاد. افراد نهضت جنگل به املاک فئودالها و ملاکان بزرگ حمله برده و غله و دام های آنان را می ستاندند نهضت جنگل برجوشش انقلابی شدت بخشید و زمینه را برای گسترش جنبش خلقی ضدامپریالیستی و ضد فئودالی آماده ساخت. نخستین خبرهای انقلاب فوریه ،روسیه اثری بزرگ بر اوضاع سیاسی ایران داشت سرنگون شدن حکومت تزاری به خلقهای ایران نشان داد که پیکار کامیابانه با ارتجاع و امپریالیسم امکان پذیر است.

سربازان روسی که هنگام نخستین جنگ جهانی در خاک ایران بودند، پیش از دیگران آرمانهای انقلابی را بی میانجی به آنجا آوردند بویژه پدید آمدن شوراهای نمایندگان سربازان در یگانهای ارتش روسیه تأثیری بزرگ بر مردم ایران داشت مردم ،تبریز ،کرمانشاه رشت انزلی و دیگر شهرهای کشور با گرفتن سرمشق از این شوراهای سربازان ،روسیه به پدید آوردن شوراهای محلی خود انجمن ها پرداختند انجمن ها در میان مردم به کار تبلیغاتی دست می زدند و میتینگ و برآمدها برپاداشته ،شبنامه و اعلامیه چاپ می کردند. اماد تنها انقلاب كبير سوسیالیستی اكتبر بود که راه مبارزه گسترده را در راه استقلال ،ملی برای زحمتکشان ایران هموار کرد. به جای روسیه تزاری این دشمن خلقهای مستعمرات و سرزمین های وابسته دولت شوراها پدید آمد که بار همه خلق های ستمدیده بود.

علی آذری، تاریخ نویس ایرانی درباره اهمیت انقلاب اکتبر می نویسد: در آن روزها که پایانی برای جنگ نبود و جبهه ها وضع روشنی نداشتند، جهانیان ندایی شنیدند که به پیکار برای نابودی آشیان ستمگران دعوت می کرد ندایی که نیرومندتر از غرش توپ و جنگ افزارهای دیگر بود. که به گوش همه ستمکشان و محرومان .رسید این ندا از سرزمینی ندایی برخاست که سیر تکامل سرتاسر جهان و همۀ تاریخ را دیگر کرده بود. نوشته یک مؤلف دیگر ایرانی نیز که کتابش در سالهای رژیم پلیسی رضاشاه یعنی در سال ۱۹۳۳ چاپ شده بود درخور نگرش است انقلاب ۱۹۱۷ روسیه که به روزگار فرمانروایی تزارهای خونخوار پایان داد، نه تنها جنگ جهانی را به فرجام خود نزدیکتر ساخت و ضربت قاطعی برسیاست استعماری دولت های باختری زد بلکه تأثیر بسیار بزرگی نیز بر همه خاور زمین و بویژه بر ایران داشت. می دولت شوروی در همان نخستین گامهای خود به خلق های کشورهای خاور زمین نشان داد که در راه آزادی و استقلال همه مردم ستمدیده پیکار ی.کند پس از پیروزی انقلاب اکتبر کنگره شوراها بیدرنگ فرمان صلح را تصویب کرد در این فرمان لغو همه پیمانهای نابرابر اعلام شده بود. ۲۴

نوامبر ۱۹۱۷ شورای کمیسرهای ملی پیامی به زحمتکشان مسلمان روسیه و خاور زمین فرستاد که در آن گفته شده بود قرارداد تقسیم ایران (سخن درباره قرارداد ۱۹۰۷ انگلستان و روسیه تزاری (است پاره پاره و نابود شده است. همینکه عملیات جنگی پایان یابد سپاهیان از ایران فراخوانده میشوند و حق آزادانه تعیین سرنوشت برای ایرانیان تأمین خواهد شد. دولت شوروی با آنکه با جنگ داخلی و دخالت مسلحانه بیگانگان روبرو بود در استقرار مناسبات دیپلماسی با ایران درنگ نکرد تابستان سال ۱۹۱۸ بدستور و ای لنین ایا کالامیتسف چون نخستین سفیر روسیه شوروی به ایران فرستاده شد و او با دشواریهای بسیار خود را به تهران رسانید ،اما حکومت ارتجاعی وثوق الدوله نوکر انگلستان به این دستاویز که گویا اختیارات کالا میتسف از دید موازین حقوق بین المللی، آنچنان که باید و شاید، نیست» از پذیرفتن سفیر خودداری کرد. در آن روزگار در خاک ایران دیپلمات های پیشین تزاری و افراد گاردسفید دست اندرکار بودند.

۳ نوامبر ۱۹۱۸ گروهی از قزاقهای ایرانی و افسران گارد سفید، در حالی که روشن بود سران کشور بر همه چیز آ ز آگاهند ،د به سفارت شوروی بورش برده و آنجا را چپاول کردند همۀ کارمندان سفارت را جزء کالا میتسف به انگلیسی ها سپردند در آخرین دم او توانست پنهان شود و آنان همه کارمندان را به همدان و از آنجا به بغداد فرستادند. بزودی کنسولهای شوروی در دیگر شهرهای ایران هم بازداشت شدند. حکومت ارتجاعی وثوق الدوله کوشید از این راه استقرار مناسبات دیپلماسی را با شوروی برهم زند.

دانلود کتاب قیام شیخ محمد خیابانی اثر احمد کسروی  ویرایش و مقدمه محمدعلی همایون کاتوزیان

 کتاب حاضر را میتوان یک سند دست اول تاریخی به شمار آورد که برای هرگونه پژوهش در مورد تاریخ ایران دوران مشروطه و پس از آن مرجعی ضروری است.

قیام شیخ محمد خیابانی از رویدادهای مهم این دوران است و آگاهی از انگیزه ها و عقل آن، و بررسی و ارزیابی هدفهایی که نهضت خیابانی دنبال میکرد و همچنین اطلاع از جزییات بحثها و اختلافها و ماجراهایی که سرانجام به شکست این قیام منتهی شد برای درک صحیح تاریخ معاصر ایران اهمیت و لزوم انکار ناپذیر دارد.

رسیدن به یک ارزیابی واقع بینانه و مدلل از این واقعه ی مهم تاریخی نیازمند بررسی دقیق سیر وقایع و تحولات آن و توجه به جزییات حوادث و شناخت درست شخصیت و عقاید خیابانی و همراهان اوست و به همین علت است که همه ی اسناد و منابعی که در این مورد در دسترس هستند و یا میتوانند در دسترس قرار گیرند می بایست انتشار یابند تا مورد استفاده و بررسی و نقد واقع شوند.

در مورد این گونه رویدادها یکی از مهمترین منابع شهادت عینی دست اندرکاران آنها و کسانی است که با آنها تماس و درگیری مستقیم و شخصی داشته اند.

همچنان که در مورد قیام میرزا کوچک خان جنگلی یکی از موثق ترین منابعی که امروز در دست داریم کتاب مرحوم ابراهیم فخرایی است که شخصاً در آن نهضت فعال بود و به همین علت اطلاعات دیقیمتی در دسترس آیندگان گذارد که از هیچ طریق دیگری دسترس پذیر نبود، در مورد سایر رویدادها نیز شهادت ناظران معاصر اهمیت خاصی پیدا میکنند.

از جمله برای قیام شیخ محمد خیابانی نوشته ی احمد کسروی که از فعالان اصلی این نهضت و از یاران خیابانی بوده است سند مهمی محسوب میشود.
از آنجا که نویسنده به طور مستمر و در متن زمان و مکان از جزییات وقایع آگاه بوده اطلاعاتش از این وقایع بر خلاف زمانهای بعد منکی برشنیده ها و روایت دیگران نبوده است.

و چون تجربه ی تاریخنگاری نیز داشته است توانسته اطلاعات خود را با نظم و ترتیب و دقت ثبت و ارائه کند این نیز حائز اهمیت است که متن فقط سه سال پس از شکست قیام خیابانی نوشته شده و ازینر و خاطرات نویسنده هنوز تازه و فراموش نشده بوده و تحت تأثیر داوریها و تحلیلهای بعدی نیز قرار نگرفته است.

دانلود کتاب سیاستگران دوره قاجار اثر خان ملک ساسانی

نظر بخدماتی که فتح علی خان قاجار قوانلو کرده بودشاه سلطان حسین صفوی یکی از جواری خود را که گرجيه ومسمات بخير النساء خسانم بود باو بخشید خان قاجار هم آن جاربه را باستر آباد فرستاد پس از آنکه باستر آباد رفت و با او عزم زفاف کرد آنزن اظهار نمود که از شاه حمل دارد فتحعلی خان او را بمنزل میں ابو جعفر مفیدیه امام جمعه استر آباد فرستاد میر ابو جعفر صورت حال بشاه سلطان حسین نوشت شاه در جواب با خط و مهر خود اظهارات خير النساء را تصدیق نمود.

چندی بعد جاریه گرجیه پسری بدنیا آورد اسمش را محمد حسن میرزا گذاردند طولی نکشید که فتحعلی خان بخراسان رفته کشته شد و محمد حسن خان را برای مون بودن از دشمنان بمیان ترکمانان بردند تا پسروری و جهانداری رسید . آقا محمد خان که از نسب خود کاملا مستحضر بود بهمه سادات اخوی) میگفت چنانکه هنوز در طهران خانواده ای باین اسم و سمت باقی است .

بعلاوه مطابق نوشتجات و روایات متواتر فتحعلی شاه مکرر میخواسته است عمامه صفوی برس ر گذارد وامراء قاجار مخالفت کرده اند . مرحوم آقای حاجی زین العابدین خان کرمانی نواده محمد حسن خان در کتاب صواعق البرهان فی رد دلایل العرفان که در سال ۱۳۳۱ قمری بطبع رسیده این موضوع را در صفحه ۲۶۷ به تفصیل نوشته اند. ناصر الدین شاه هم کاملا باین وقایع آشنا بوده و میخواسته است نسب حقیقی خود را با جلال و احتشام آشکار سازد .

بعلاوه کتاب مذكور در فوق مدارک و اسناد دیگر هم در دست است که این مختصر گنجایش ذکر همه آنها را ندارد . وقتیکه همه این مطالب بطور کلی در نظر گرفته شود معلوم میگردد علت پیشرفت اصلی آقا محمد خان در ابتدای کار خود چه بوده است که سراسر ایران بزودی با و سر فرود آوردند و در رکاب او بجنگهای خونین در شرق وغرب فلات ایران پرداختند .

در زمان آقا محمد خان ایران از نظر لشکر کشی قوی بود و خیلی از همسایگان خود عقب نیفتاده بود ولی در زمان فتحعلی شاه صنایع جنگی در اروپا پیشرفت شایان کرده و ایران از آنها عقب مانده بود برای جبران این عقب افتادگی خواستند با دست خارجیها اصلاحاتی بنمایند در این کشمکش سوابق قدیمی ما از دست رفت و تعلیمات تازه هم بما ندارند .

در قرن سیزدهم پس از آن هرج و مرجهای داخلی و تغییر سلطنت در سه خانواده و خشکسالی و قحطی پی درپی و بیماریهای گوناگون ایران جسماً ومعناً ضعيف و ناتوان گردید ولی با همه اینها موقعیت جغرافیائی و سوابق فرهنگی ایران طوری بوده و هست که هنوز حدود جغرافیائی یکی دو قرن گذشته را خواهی نخواهی حفظ کرده در صورتیکه امپراطورهای عظیم مثل اطریش و عثمانی در زد و خوردهای قرن گذشته از هم متلاشی شدند. نتیجه این هرج دو مرجهای داخلی همینطور تا زمان ناصرالدین شاه ادامه داشت دوره سلطنت این پادشاه که پنجاه سال طول کشید یکی از مهمترین ایام تاریخ ایران میباشد که کتاب ماروی همین سالها نوشته شده است در آن دوره سیاست خارجی برای از بین بردن کلیه شون ملی ما بیشتر از هر وقت و هر عصر بطرف ایران هجوم آورد .