التنبیه و الاشراف

کتاب التنبیه و الاشراف اثر ع‍ل‍ی ب‍ن‌ ح‍س‍ین‌ م‍س‍ع‍ودی

ترجمه ی فارسی کتابی در جغرافیا و تاریخ و نجوم اثر علی بن حسین مسعودی. این کتاب، با محتوای خلاصه ای از اطلاعات همه کتابهای او و تحلیل آنها و مطالبی که یادآور «تنبیه» و منظری برای تألیفات و آثار قبلی نویسنده کتاب و متضمن مباحث تازه و تکمیلی می باشد. از نظر تاریخ علوم و ادیان نیز، اهمیت دارد و شامل مباحثی در فلسفه، نجوم، ادیان قدیم، عقاید، پزشکی و بعضی از آداب و رسوم رایج نزد اقوام و مذاهب است.

ساختار و تقسیم بندی اجمالی کتاب:
مؤلف در مقدمه، 6 کتاب تاریخی خود و هدف از تألیف این کتاب که هفتمین کتاب تاریخی اوست، ذکر می کند. در آغاز کتاب، فصل هایی راجع به مباحث جغرافیائی و کیهانی به این شرح است:
1- اطلاعات عمومی درباره جغرافیای طبیعی
2- افلاک و هیئت آن و ستارگان و تأثیرهای آن
3- ترکیب عناصر
4- تقسیم زمان، فصلها و ویژگی های آن
5- بادهای چهارگانه و وزش گاه ها و تأثیر آنها
6- کره زمین و مساحت و شکل آن و مطالبی درباره ویژگی های هر ناحیه و تأثیر آن در ساکنان زمین
7- اقلیم های هفتگانه و طول و عرض آن و تأثیر آب و هوا

بخش بعدی کتاب، بخش تاریخی آن است که مشتمل بر تاریخ عمومی جهان در دو قسمت تنظیم شده:
1- تاریخ قبل از اسلام
2- تاریخ اسل