پرسش از خدا

به ضميمه رساله وارستگي نوشته مايستر اكهارت تلاش پرسش از خدا بر آن است كه تفكر مارتين هيدگر را در باب خدا بيان كند. اين محقق و متفكر معاصر آلماني كه شهرت بين المللي دارد؛ بحث و مناقشه ميان فيلسوفان و متكلمان را تشديد كرده است؛ زيرا از يك طرف فلسفه او براي مقاصد ديني قابل استفاده به نظر مي رسد و از طرف ديگر؛ اشارات اندك و نادرش به خدا و دين حاكي از آن است كه هنوز بسياري چيزها در اين باره ناگفته باقي مانده است. در تفکر هیدگر، حقیقت امرى ذهنى است که توجه وى به انسان نیز از همین جا آغاز مى شود؛ یعنى همه حقایق انسانى اند؛ چرا که همه حقایق ذهنى اند. اما در مابعدالطبیعه سن�’تى، حقیقت امرى عینى است هیدگر اگرچه از مابعدالطبیعه سن�’تى مى گذرد، اما مابعدالطبیعه را انکار نمى کند، بلکه به نقد کلام و مابعدالطبیعه سن�’تى مى پردازد. از نظر وى، یکى از موانع در طریق پرسش از وجود، تصدیق و اثبات کلامى وجود خداوند است. پرسش بنیادى هیدگر متأخ�’ر این بود که چرا موجودات به جاى موجود بودن، معدوم نیستند و کلام سن�’تى در پاسخ به «خداوند» متوس�’ل مى شد. هیدگر با این تصدیق کلامى، به عنوان یک مبناى الهى براى همه موجودات مخالفت ميورزد. وى معتقدبود: آمادگى لازم براى پرسش از خداوند فراهم نشده است. هیدگر علاوه بر خداى وحیانى و کلامى، با خداى مابعدالطبیعه یا خداى فیلسوفان نیز مخالفت مىورزد. او با گذشتن از مابعدالطبیعه سن�’تى، از الهیات مابعدالطبیعى نیز مى گذرد؛ زیرا مابعدالطبیعه تلاش و کوششى است در راه توجیه و تفسیر علت نخستین اشیا. به عبارت دیگر، گذشت از مابعدالطبیعه سن�’تى به معناى گذشت از خداى معمولى و مرسوم فلسفه نیز مى باشد. وجود خدایى که در عالم دیگرى پنهان شده، براى هیدگر بى معناست. هیدگر را نه مى توان منکر خدا دانست و نه معتقد به خدا. وى خداپرست بودن و منکر خدا بودن را از مابعدالطبیعه ناشى مى داند. سؤال کردن از هیدگر در مورد این که آیا خدایى هست یا نه، شاید تا حدى بى جا باشد؛ چرا که «چنین پرسشى راه و رسم خاص خود را دارد و پرسش کننده مى خواهد با مفاهیم متعارف فلسفى به هیدگر نزدیک شده و اندیشه او را در برابر دو موضع متضاد بیازماید، اما مقولات رسمى فلسفى را نمى توان به فکر هیدگر تحمیل کرد. اعتقاد یا عدم اعتقاد به خدا به عنوان موضعى ثابت و قاطع نمى تواند معر�’ف فکر هیدگر باشد. چنین تفسیرهایى از هیدگر مانع بهره مندى از قدرت فکرى اوست. جیمز پروتى مى گوید: «خداپرستى و خدا ناپرستى هیچ کدام مورد اعتنا و تأیید هیدگر نیست و هر دو از وضع متافیزیکى اى ناشى مى شود که هیدگر از آن گذشته است. به همین دلیل، او تفکر خود را پس از گذشت از مابعدالطبیعه ;تفکر بى خدا مى نامد؛ یعنى تفک�’رى که مدعى است هیچ چیز از الوهیت نمى داند. در نتیجه، هیدگر در باب خدا ساکت است و معتقد است سکوت او درست و بجاست…