مهدی اخوان ثالث که با نام (م امید) نیز بسیار او را می شناسند، شاعر و راوی قصه های از یاد رفته و سرزمین های بر باد رفته، در دهم اسفند 1307 در مشهد زاده شد و به سال 1369 در تهران درگذشت. اخوان ثالث پلی بود میان شعر دنیان کهن و نو. رد پای لحن محکم و حماسی سبک وزین خراسانی در چکامه های او به زیبایی خود نمایی می کند. بعدها به سمت نو گویی که در آن برهه مد شده بود، گرایید و با شعرهای اجتماعی شهره مجالس و محافل ادبی نو گویان شد. تفاوت عظیم و عیان اخوان ثالث با دیگر نو گویان مثل شاملو، در ایران دوستی و ایرانگرایی آنها بود. اخوان ثالث بر خلاف عامه نو گویان که به جریانهای کمونیستی رغبت داشتند، به شدت ایرانگرا و میهن پرست بود و این عقیده خود را هیچگاه پنهان نکرد و با چکامه هایش عشق به میهن اهورایی را جار میزد.
ما
فاتحان قله های فاخر تاریخیم،
شاهدان شهرهای شوکت هر قرن
ما
یادگار عصمت غمگین اعصاریم
ما
یادگار قصه های شاد و شیرینیم.
قصه های آسمان پاک.
نور جاری آب
سرد تاری، خاک
اخوان ثالث تحصیلات خود را در زادگاه خویش آغاز کرد. اخوان به موسیقی گرایش بسیاری داشت . مدرسه خود را در هنرستان صنعتی به پایان رساند. گرایش به تار و موسیقی از جمله فعالیت های دوران هنرستان او بود. اگرچه پدرش با نوازندگی تار که اخوان بدان علاقمند بود، مخالفت میکرد لیکن کودکی و نوجوانی شاعر با شعر و موسیقی درهم آمیخته گذشت. اخوان در قصیده سرایی به سبک کهن سرایان سبک خراسانی، طبع حساس خود را به آزمون گذاشت و الحق که کلام حماسی و محکم او، بسیار جاندار بود.
ارغنون نام نخستین مجموعه ی شعر اخوان ثالث است که در سال 1330 انتشار یافت و قالب شعری این مجموعه قصیده، قطعه، مثنوی، ترکیب بند، مستزاد و رباعی می باشد. در این مجموعه چهره نو پرداز اخوان عیان نیست و در آغاز کار، او به سرودن قصاید به سبک قدما گرایش داشته است.
منشور فرودین چو زمان رد کند همی
اردیبهشت تکیه به مسند کند همی
گوید که فرودین رضی الله عنه رفت
تا در بهشت خانه ی سرمد کند همی
او گفته بود ابرکند حیلتی که خاک
کافورها بدل به زمرد کند همی
فرشی لطیف گسترد و نقش های نغز
در آن ز لعل و بسد و عسجد کند همی...
زمستان نام دومین مجموعه ی شعری اخوان ثالث می باشد که در اواسط دهه ی سی خورشیدی انتشار یافت. این مجموعه شعری به عنوان شعر نو اخوان ثالث شناخته می شود. شعر زمستان که در این مجموعه قرار دارد از معروف ترین اشعار اخوان و سبک نو میباشد. از دیگر شعرهای معروف این مجموعه میتوان از : از این اوستا، باغ من، لحظه ی دیدار و چاووشی نام برد.
سلامت را نمیخواهند پاسخ گفت.
هوا دلگیر، درها بسته، سرها در گریبان، دستها پنهان ؛
نفسها ابر، دلها خسته و غمگین،
درختان اسکلتهای بلور آجین،
زمین دلمرده، سقف آسمان کوتاه،
غبارآلوده، مهر و ماه،
زمستان است.
آخر شاهنامه سومین مجموعه ی شعری مهدی اخوان است. این مجموعه شعری، اخوان ثالث را به عنوان شاعری با زبان و بیان مشخص و مجزا عیان کرد. کاوه اسکند، آخر شاهنامه، میراث ، از جمله شعرهای این مجموعه است.
این شکسته چنگ بی قانون،
رام چنگ چنگی شوریده رنگ پیر،
گاه گوئی خواب می بیند.
خویش را در بارگاه پرفروغ مهر
طرفه چشم انداز شاد و شاهد زرتشت،
یا پریزادی چمان سرمست
در چمنزاران پاک و روشن مهتاب می بیند.
روشنیهای دروغینی
کاروان شعله های مرده در مرداب
بر جبین قدسی محراب می بیند.
یاد ایام شکوه و فخر و عصمت را،
می سراید شاد،
قصه ی سنگین غربت را:
هان کجاست
پایتخت این کج آیین قرن دیوانه؟
با شبان روشنش چون روز،
روزهای تنگ و تارش، چون شب اندر قعر افسانه.
با قلاع سهمگین سخت و ستوارش،
با لئیمانه تبسم کردن دروازه هایش، سرد و بیگانه.
از این اوستا، عنوان چهارمین مجموعه ی شعری اخوان ثالث است. از این اوستا، مجموعه ای از پخته ترین شعرهای اخوان ثالث است و شاعر در این مجموعه، استحکام و انسجام و اقتدار کلام خویش را به نمایش می گذارد.
با آنکه شب شهر را دیرگاهی ست
با ابرها و نفسدودهایش
تاریک و سر و مه آلوده کرده ست،
و سایه ها را ربوده ست و نابود کرده ست،
من با فسونی که جادوگر ذاتم آموخت
پوشاندم از چشم او سایه ام را.
با سایه ی خود در اطراف شهر مه آلود گشتم،
اینجا و آنجا گذشتم.
نام پنجمین مجموعه ی شعر اخوان ثالث : زندگی می گوید اما... نام داشت . اخوان در مقدمه ای این مجموعه چنین می نویسد: بر آن بوده است که در ابتدا این نظم های بهم پیوسته را به نثر یا نثر مسجع بنویسد، اما هیچکدام را نپسندیده است . دلیل آن هم معلوم است و آن اینکه شاعر در نوع نثر نمی تواند - چنانکه باید - از شگردهای ویژه خود در نظم و خاصه اعجاز قافیه و ردیف استفاده کند.
((در حیات کوچک پائیز در زندان)) عنوان ششمین مجموعه ی شعری اخوان ثالث می باشد و شامل حبسیات اوست.
((دوزخ اما سرد)) عنوان هفتمین مجموعه ی شعری مهدی اخوان ثالث می باشد. شاعر در این زمان، در سالهای پنجاه سالگی خود ایستاده است.
ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم: هشتمین مجموعه ی شعر و در واقع دومین دیوان مهدی اخوان ثالث پس از ارغنون است. دو کتابی که به منزله ی مقدمه و موخره متن اصلی کتاب شاعری اوست که شش دفتر مستقل با نامهای زمستان ، آخر شاهنامه، از این اوستا، زندگی می گوید اما، در حیاط کوچک پاییز در زندان و دوزخ اما سرد دارد.
ز پوچ جهان هیچ اگر دوست دارم
ترا، ای کهن بوم و بر دوست دارم
ترا، ای کهن پیر جاوید برنا
ترا دوست دارم، اگر دوست دارم
ترا، ای گرانمایه، دیرینه ایران
ترا ای گرامی گهر دوست دارم
ترا، ای کهن زاد بوم بزرگان
بزرگ آفرین نامور دوست دارم
هنروار اندیشه ات رخشد و من
هم اندیشه ات هم هنر دوست دارم